'Ortadoğu'daki yangına benzin dökmek': Trump'ın Gazze teklifine tepkiler ne oldu?

SİYASET

İsrail Başbakanı Binyamin Netayahu ile Beyaz Saray'da görüşmesinin ardından konuşan Trump, Gazzelilerin de kalıcı olarak başka bir yere yerleşmesi gerektiğini söyledi.

Hamas, Trump'ın açıklamalarını "'Ortadoğu'daki yangına benzin dökmek'" olarak değerlendirirken, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, "Gazze halkını denklem dışı bırakmaya çalışan bütün inisiyatiflere karşıyız" dedi.

Beyaz Saray'ı ziyaret eden Neyanyahu aynı basın toplantısında Trump'ı "İsrail'in Beyaz Saray'da bugüne kadarki en büyük dostusunuz" diye övdü.

Hamas ne dedi?

Hamas, ABD'nin Gazze'yi 'devralma' yönündeTrump'ın yaptığı öneriyi "en sert ifadelerle" kınayan yeni bir açıklama yaptı ve bunun "Ortadoğu'daki yangına benzin dökmek" olduğunu söyledi.

Hamas, Trump yönetimini, "uluslararası hukuka ve Filistin halkının kendi toprakları üzerindeki temel haklarına aykırı olan bu sorumsuz açıklamalardan geri adım atmaya" çağırdı.

Arap Birliği ve Birleşmiş Milletler'e de "tehlikeli açıklamaları" ele almak üzere acil toplantılar düzenleme ve Filistinlilerin haklarını koruyan "güçlü bir duruş" sergileme çağrısı yaptı.

Trump'ın açıklaması ardından ilk değerlendirmeyi yapan Hamas yöneticisi Sami Ebu Zuhri de bu açıklamayı "saçma ve absürt" olarak niteledi ve bu tip fikirlerin bölgeyi "ateşe verebileceğini" söyledi.

Bir başka Hamas yöneticisi Izzat al-Rishq ise "Gazze'deki halkımız 15 ay süren bombardımana rağmen yerinden edilme planlarını boşa çıkardı. Yurtlarından koparılma planlarını kabul etmeyeceklerdir" dedi.

Filistin Yönetimi Başkanı Mahmud Abbas'ın ofisinden yapılan açıklamada "Gazze Şeridi'ni ele geçirme ve Filistinlileri anavatanlarının dışına sürme çağrılarını şiddetle reddettikleri" ve "Filistinlilerin meşru haklarının pazarlık konusu yapılamayacağı" belirtildi.

Abbas'ın liderliğindeki grupların ittifakı olan Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) de Filistinlilerin yerlerinden edilmesini içeren her türlü planı reddettiğini duyurdu.

Genel Sekreter Hüseyin el-Şeyh, FKÖ'nün "Filistin halkının anavatanlarından sürülmesine yönelik tüm çağrıları reddettiğini" ve iki devletli çözüme desteğini yinelediğini söyledi.

Bakan Fidan: Kabul edeceğimiz bir durum değil
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan konuyla ilgili açıklamasında, "Gazze'yle ilgili tehcir meselesi ne bölgenin ne bizim kabul edeceğimiz bir durum değil. Bunu düşünmek bile bence kötü, abesle iştigal" ifadesini kullandı.

Anadolu Ajansı (AA) Editör Masası'na konuk olan Fidan, "Gazze'nin kendi halkını denklem dışı bırakmaya çalışan, ister yerleşim açısından ister yönetim açısından, bütün inisiyatiflere karşıyız" dedi.

Netanyahu'nun rehineleri aldıktan sonra Gazze'de tekrar savaşı başlatmak yönünde bir girişimi olabileceğini ifade eden Fidan, "Burada garantör olan ülkelerin tavır koyma, yaptırım uygulama durumları olabilecek mi ona bakacağız" dedi.

İsrail ile diplomatik ilişkiler ve ticaret konusunda "Filistinlilerin öldürülmesi durursa, şartların iyileştirilmesine yönelik tedbirler geliştirilirse Türkiye de buna paralel olarak aldığı kararları gözden geçirir" diye konuştu.

Bakan Fidan, "Filistin partilerinin ortak bir çatı altında toplanıp meselelerini bir uzlaşmayla çözmesi, onlara destek veren bizim gibi ülkelerin işini daha da kolay hale getirebilir" dedi.

Dünyadan tepkiler
Suudi Arabistan Dışişleri Bakanlığı "Filistinlileri topraklarından sürmeye yönelik her türlü girişimi reddettiğini" açıkladı. Bakanlık, bir Filistin devleti kurulmadan İsrail ile ilişki kurmayacağını kaydetti.

Trump geçen ay da benzer bir açıklama yaparak "yıkım alanı" olarak tarif ettiği Gazze'deki Filistinlileri Mısır ve Ürdün'ün almasını önermişti. Mısır ve Ürdün liderleri o dönemde bu fikri kesin bir dille reddetmişti.

Mısır Dışişleri Bakanı Bedr Abulati Çarşamba günü Filistin Yönetimi Başbakanı Muhammed Mustafa ile Kahire'de bir araya geldi ve ikili, Trump'ın ABD'nin Gazze'yi "devralması" yönündeki planlarını reddetti ve (Batı Şeria'daki) Filistin Yönetimi'nin Gazze Şeridi'ni yönetmesi çağrısında bulundu.

Bakanlık açıklamasına göre görüşmede, "erken kurtarma proje ve programlarının ilerletilmesi, enkazın kaldırılması ve insani yardımın hızlandırılmasının önemi" ve bunun "Filistinliler Gazze Şeridi'ni terk etmeden" tamamlanması gerektiği vurgulandı.

Ürdün Kralı Abdullah adına da yayımlanan bir açıklamada da Filistinlilerin yerlerinden edilmesi ile ilgili planların kabul edilemeyeceği vurgulandı.

Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi (UNHRC) Trump'ın Gazze planına atıfta bulunarak, işgal altındaki topraklarda insanların zorla nakledilmesi veya sınır dışı edilmesinin uluslararası hukuku ihlal edeceğini söyledi.

İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy, ülkesinin iki devletli çözüme olan bağlılığını yineledi. Kiev'e yaptığı bir ziyaret sırasında konuşan Lammy, "Filistinlilerin Gazze ve Batı Şeria'daki vatanlarında yaşadıklarını ve refaha kavuştuklarını görmeliyiz" dedi.

Fransa Dışişleri Bakanlığı, "Gazze'deki Filistinli nüfusun zorla yerinden edilmesine" karşı olduğunu tekrarladı ve bölgenin üçüncü bir tarafça kontrol edilmemesi gerektiğini söyledi. İki devletli bir çözümün İsrailliler ve Filistinliler için "uzun vadeli barışı garanti edebilecek tek çözüm" olduğu vurgulandı.

İrlanda Dışişleri Bakanı Simon Harris, Trump'ın ABD'ye ait bir Gazze'nin "Orta Doğu'nun Rivierası" olacağına yönelik önerisinin "çok endişe verici" olduğunu söyledi. İrlanda ve AB'nin odak noktasının hala İsrailliler ve Filistinliler için iki devletli bir çözüm olduğunu söyledi.

Rusya'da Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov, Orta Doğu'da bir çözümün ancak iki devletli bir çözümün hayata geçirilmesiyle mümkün olabileceğini söyledi.

Çin ve Avustralya da iki devletli bir çözümün gerekliliğini vurguladı.

'Çocuklarımızda tek bir damla kan kalsa bile Gazze'den çıkmayacağız'
BBC'ye konuşan Jamalat Vadi, "Evimizi yeniden inşa etmeyi ve içinde yaşamayı bekliyorum ve ne Trump ne de başka biri bizim için önemli" diyor.

"Çocuklarımızda tek bir damla kan kalsa bile Gazze'den çıkmayacağız ve Gazze'den vazgeçmeyeceğiz. Hiçbir şey olmamış gibi enkazımızın üzerinde yaşayacağız ve Gazze yeniden inşa edilecek."

Mahmud Behçet adlı Gazzeli de "Burası bizim toprağımız ve Gazze'den başka bir yerde yaşayamayız. Gazze bizim toprağımız, burada büyüdük, nasıl terk edebiliriz? Trump'ın kararına karşıyız. O savaşı bitirdi ama bizi yerimizden etmek hayatımızı bitirir" dedi.

'Trump Gazze'yi emlak inşaatı sorunu olarak görüyor'
ABD'nin eski İsrail Büyükelçisi Dennis Ross, Trump'ın Gazze'deki krize "bir emlak inşaatı sorunu" olarak baktığını söyledi.

BBC'ye konuşan Ross, Trump'ın sorunu siyasi bir sorun olarak düşünmediğini, "bir emlak inşaatı sorunu" olarak gördüğünü ve "Hep yoksul olan bir bölgeyi dönüştüreceğiz" şeklinde düşündüğünü ifade etti.

'Aylardır üzerine düşünüyordu'
ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Mike Waltz, Trump'ın Gazze çıkışının "aylardır üzerine düşünülen bir fikir"olduğunu söyledi.

CBS televizyonuna konuşan Waltz, Trump'ın Gazze için "gerçekçi bir çözüm olasılığı" göremediğini "7 Ekim'den bu yana" Gazze konusunda benzer düşündüğünü savundu.

ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, X hesabından yaptığı paylaşımda Trump'ın "Amerika'yı tekrar yüceltelim" sloganına göndermeyle "ABD Gazze'yi yönetmek ve tekrar güzel kılmak için hazır" dedi.

Rubio Hamas'ın Gazze'de barınamayacağını da söyledi.

ABD'nin Orta Doğu Temsilcisi Steve Witkoff, Trump'ın önerisinin Filistinlilere "daha fazla umut vereceğini" öne sürdü.

Gazze'de en az 10 yıl boyunca yaşamanın mümkün olmayacağını savunan Witkoff "Herkes bölgede barış görmek istiyor ve bu da Filistinliler için daha iyi bir hayat demek" dedi.

BBC'ye konuşan İsrail'in BM Büyükelçisi Danny Dannon, Hamas'ın muhtemelen İsrail'in taleplerini kabul etmeyeceğini ve bu yüzden savaşa devam etmek zorunda kalacaklarını söyledi.

İsrail'in Hamas'la ateşkes anlaşmasının ikinci aşaması için müzakerelerin bu hafta Katar'da başlaması öngörülüyordu.

Büyükelçi, Hamas'ın liderlerini Gazze'den sınır dışı etmemesi durumunda İsrail'in savaşmaktan başka şansı kalmayacağını söyledi.

'Dikkat dağıtmaya çalışıyor'
ABD'de muhalefetteki Demokrat Parti'den siyasetçiler, Donald Trump'ın açıklamalarını eleştirdi.

Connecticut Senatörü Chris Murphy, X hesabından yaptığı paylaşımda "Aklını yitirmiş" dedi.

"Size bir haberim var: Gazze'yi devralmıyoruz" diyen Murphy, Trump'un gündem değiştirerek iç siyasette dikkati dağıtmaya çalıştığını söyledi.

California'dan Temsilciler Meclisi Üyesi Eric Swalwell ise "ABD Gazze'yi işgal mi edecekmiş? Sonu gelmeyen savaşlara girmeme sözü verilmişti. Ama yanlış saymıyorsam Grönland, Kanada, Panama Kanalı ve şimdi de Gazze'yi işgal ediyoruz" ifadelerini kullandı.

Kongre'nin tek Filistinli Amerikalı üyesi Rashida Tlaib ise Trump'ı "Açıkça etnik temizlik çağrısı yapmakla" suçladı.

'Gerçek bir plan değil'
ABD merkezli düşünce kuruluşu Middle East Institute'ta (Orta Doğu Enstitüsü) kıdemli dış politika analisti Brian Katulis, Trump'ın "doğaçlama konuştuğu" ve Gazze'yi devralmak için gerçek bir planı olmadığı görüşünde.

Katulis "Bir plan varsa bile bu günümüz Orta Doğusu'nun gerçekliğinden kopuk ve kesinlikle Filistinlilerle veya Mısır ile Ürdün gibi komşu ülkelerle konuşulmadan hazırlanmış" dedi.

Katulis, Trump'ın provokatif açıklamalarla dikkati üzerine çekmeyi hedeflediğini, ilk döneminde de benzer açıklamalar yaptığını söyledi:

"Sorun şu ki, hiçbir problemi çözmüyor. Gülünç açıklamalarına enerji ve vakit ayırıyoruz fakat bu Filistinliler veya İsrailliler için yeni bir durum yaratmıyor."

HABER VE KAYNAK: BBC.TÜRKÇE

https://www.bbc.com/turkce/articles/cew570p5vvyo