Büyük indirim ve alışveriş günü geleneği nasıl başladı?

Türkiye'deki şirketler tarafından da "Efsane Cuma", "Şahane Cuma", "Müthiş Cuma", "Güldüren Cuma" gibi çeşitli isimlerle pazarlanıyor.

Tüm dünyada vitrinleri, "kaçırılmayacak fırsatlar", "büyük indirimler" süslüyor. Türkiye'de de durum farklı değil.

Peki bu gelenek nasıl başladı? Ekonomiye etkileri ne?

Black Friday, insanların her yıl Kasım'ın dördüncü perşembesinde kutlanan Şükran Günü'nden sonraki Cuma günü aileleriyle kent merkezlerinde alışverişe çıktığı ABD'de başlayan bir gelenek. Bu günde olabildiğince fazla müşteriye ürün satmak isteyen şirketler ise indirimlerinde birbirileriyle yarışıyor.

Black Friday ifadesinin ilk olarak kullanıldığı yer Kasım 1951'de Factory Management and Maintenance (Fabrika Yönetimi ve Bakımı) adlı dergi. O gün işçilerin hasta olduğunu söyleyip işe gelmemesi nedeniyle böyle bir isim takılmış. Aynı yıllarda Philedelphia polisi de kent merkezindeki aşırı kalabalıktan ötürü o güne bu adı vermiş.

Türkiye'de olduğu gibi ABD'de de şirketler yıllar içinde Kara Cuma'yı kulağa daha pozitif gelen bir isimle değiştirmeye çabaladı fakat başarılı olamadı.

ABD'den yayıldı

Küreselleşmeyle birlikte Black Friday'de indirim yapma kültürü, ABD'den diğer ülkelere de yayılmaya başladı.

Önce ABD'nin kuzey komşusu Kanada bunu benimsedi. Kanadalıların Black Friday'lerde sınır kentlerinden ABD'ye giderek alışveriş yapması, bunu kolaylaştıran bir etkendi.

Bugün Hindistan'dan Meksika'ya kadar çok sayıda ülkede Black Friday indirimleri yapılıyor.

İngiltere'de de 2010'dan itibaren Black Friday'e yönelik pazarlama kampanyaları arttı.

ABD'li çevrimiçi alışveriş sitesi Amazon, indirimlerini İngiltere sitesinde de uygulamaya başlarken ABD'li Walmart'ın sahibi olduğu ASDA süpermarketlerinde de Black Friday düzenlendi. İndirimler zamanla diğer şirketlere de yayıldı.

Sanal alışverişin yaygınlaşmasıyla birlikte internet siteleri Black Friday'den sonraki Pazartesi gününü Cyber Monday (Siber Pazartesi) ilan ederek o günlerde de büyük indirimler düzenlemeye başladı.

Kara Cuma harcaması her yıl artıyor

ABD'li Salesforce adlı şirketin araştırmasına göre, geçen yıl sadece indirim süresince tüketiciler internet üzerinden dünya genelinde 70,9 milyar dolarlık alışveriş yaptı. Bir önceki yıla göre yüzde 8'lik artış söz konusu.

Bu yıl İngiltere'deki toplam alışverişin 9 milyar doları aşması bekleniyor.

Afrika'da da çevrim içi ödeme hizmeti sunan PayU'nun verilerine göre sadece 24 Kasım 2023 günü yapılan ödemeler, Nijerya, Güney Afrika ve Kenya'daki günlük ortalama satışlardan yüzde 83 daha fazlaydı.

PayU, ekonomik krizin yaşandığı Arjantin'de bile geçen yıl Kara Cuma günlerinde alışverişlerin yüzde 104 arttığını aktardı.

Türkiye'de farklı isimlerle sürüyor

Black Friday indirimleri farklı isimlerle son yıllarda Türkiye'deki mağazalarda da görülebiliyor.

Ülkenin en büyük çevrimiçi alışveriş sitelerinden biri 2015'te Black Friday indirimleri uygulamaya başlarken, geçtiğimiz yıllarda bir muhafazakar giyim firması ise Black Friday'e karşı aynı günü White Friday (Ak Cuma) ilan ederek indirim uygulamıştı.

Her yıl çok sayıda şirket televizyon kanalları ve internetteki reklamlarında "Efsane Cuma", "Müthiş Cuma" ve "Güldüren Cuma" gibi ifadeler kullanıyor.

Türkiye'deki müşteriler yalnızca Türk şirketlerinden değil, erişebildikleri uluslararası zincirlerdeki Black Friday indirimlerinden faydalanabiliyor.

Ekonomiye faydası var mı?

Black Friday'de ilan edilen bazı indirimler gerçek indirim oranlarını yansıtmıyor.

"Yüzde 50 indirimli" diye sunulan bir ürünü başka bir mağazada daha uygun fiyata bulmak mümkün olabiliyor.

Bu yüzden çevrimiçi alışveriş sitelerinin gerçekten indirim yapıp yapmadığını anlamak için kurulan Camel Camel Camel, SlickDeals Price Tracker ve PriceZombie gibi siteler, Black Friday döneminde sıklıkla kullanılıyor.

Black Friday'in tüketicilere daha fazla para harcatarak ekonomiye bir katkı sunup sunmadığı da tartışma konusu.

Bazı araştırmalara göre insanlar Black Friday'de yaptıkları harcamalara karşılık Aralık ve Ocak aylarında daha az harcama yapıyor.

Uzmanlardan tavsiyeler

Uzmanlar, Black Friday günlerinde tuzağa düşmemek için müşterilere şu tavsiyeleri veriyor:

• Alışveriş paniğine girmeyin ve satın almak için acele etmeyin.
• Kampanyaları kendiniz araştırıp karşılaştırmaya çalışın.
• Alışık olmadığınız internet sitelerinden alışveriş yaparken iki kere düşünün.
• Başkalarına mutlaka sorun.
• Satıcılar fiyat karşılaştırması yapıyorsa bunu kontrol edin.
• Kullanıcı yorumlarına bakıyorsanız, bunların sahte olmadığına dikkat edin.
• Çevrim içi ödemeyi, alışveriş yaptığınız platformdan yaptığınıza dikkat edin.

HAER VE KAYNAK: BBC.TÜRKÇE