BURSA KOCAÇAY DELTASI KIYI KUMULU

Ülkemizde bulunan doğal miras özelliği taşıyan ve uluslararası önemdeki kıyı kumullarımızı tanıtmaya devam etmek istiyorum. Bugüne kadar Akdeniz Bölgesi’nden Burnaz (Adana), Anamur (İçel) ve Side (Antalya) kumullarını, Ege Bölgesi’nden Pananos (İzmir) ve Marmara Bölgesi’nden Kasatura (Tekirdağ), Kilyos (İstanbul) ve Karasu (Sakarya) kumullarını kısaca tanıtmıştım.  Bu yazımda konu Bursa ilindeki Kocaçay deltası kıyı kumulu. Bu kumul Bursa ili, Karacabey ilçesinde Kocaçay deltasında yer alıyor. Kumul Kocaçay’ın batısında 11,5 km ve doğusunda 14,5 km uzanıyor.

Bu kumula ilk kez 1 Ağustos 1978’de sonrasında 15 Temmuz 1987’de Prof. Dr. Jean-Marie Géhu ile birlikte, 1 Nisan 2007’de de Doğader’in düzenlediği inceleme gezisinde gittim. 6 Haziran 1988’de 3. Bandırma Kuşcenneti ve Sulak Alanlar Sempozyumunda, 31 Mart 2007’de Bursa’da Doğader Derneği’nde bu kumul ile ilgili konferanslarımız oldu. 1991 yılında Orman Mühendisliği Dergisinde ve 1993 yılında 3. Bandırma Kuşcenneti ve Sulak Alanlar Sempozyum kitabında da bu kumul ile ilgili araştırmamız yayınlandı.

Bu kumul, uzunluğuna göre Türkiye’nin en uzun 7’nci, alan bakımından en büyük 11’inci kumulu. Kumul aynı zamanda Marmara Bölgesinin en uzun kumulu ve alan bakımından bölgenin en büyük 2’nci kumuludur. Kumul Bursa ilinin de tek kumul ekosistemidir.

Çok ilginç bir başka konu da İngiliz araştırıcı P. H. Davis’in 10 ciltlik Türkiye Bitkileri kitabında bu kumula ait tek bir bitki türü kaydının bulunmamasıdır. Bu kumulda yaptığımız araştırmalarda 57 bitki türü tespit ettik. Kumulun bitki örtüsünde tespit edilen bitki toplulukları ise 4 bitki birliği, 4 alt bitki birliği, 1 bitki grubu ve 2 formadır. Bu bitki topluluklarından sadece bitki birliklerini belirtecek olursak

1. Polygono mesembrici – Raphanetum maritimi Géhu & Uslu 1989        

(Polygonum mesembricum – Raphanus raphanistrum subsp. maritimus)

Kumulun 1’inci kuşağı olan plaj kuşağında bulunur.

2. Cakilo euxinae – Salsoletum ruthenicae Vicherek 1971  

(Cakile maritima subsp. euxina – Salsola ruthenica)

Kumulun 1’inci kuşağı olan plaj kuşağında bulunur.

3. Sarcopoterio – Centaureetum spinosae Seçmen & Leblebici 1978 nom. nov.

( Sarcopoterium spinosum – Centaurea spinosa)

     Kumulda 2’nci kuşakta yani hareketli kumlar kuşağında bulunur         

4. Asyneumo – Paliuretum spina-christi Géhu & Uslu 1989 

(Asyneuma limonifolium – Paliurus spina-christi)

     Kumulda 3’üncü kuşak olan arka kumullarda bulunur

5. Eryngium maritimum bitki grubu.                     

Kumulda 2’nci kuşakta yani hareketli kumlar kuşağında bulunur

Bunlardan endemik yani dünyada yalnızca Türkiye’de bulunan bitki toplulukları ise,

1. Polygono mesembrici – Raphanetum maritimi (Dünyada sadece Kocaçay deltası ve Karasu kumulunda)
2. Sarcopoterio – Centaureetum spinosae (Dünyada sadece Kocaçay deltası ile Çanakkale ve Balıkesir’in bazı kumullarında)
3. Asyneumo – Paliuretum spina-christi (Dünyada sadece Kocaçay deltası ve Karasu kumulunda)

Bu kumulun bulunduğu Kocaçay deltasında kıyı kumulu dışında akarsu, göl, kıyı bataklık ve subasar orman ekosistemleri bir arada bulunuyor. Bölge ayrıca önemli bir kuş alanıdır. Kumulun arkasında orman bulunuyor ve bu nadir bir durumdur.

Bu kumula 1 Ağustos 1978’de yaptığımız gezide kumulların tahribine yol açan bir unsur göremedik. 15 Temmuz 1987’de Prof. Dr. Jean-Marie Géhu ile birlikte yaptığımız gezide ise kumulda otlatma ve orman kampını gördük. 1 Nisan 2007’de Doğader’in düzenlediği inceleme gezisinde de Yeniköy’ün turizm merkezi haline geldiğini, yüzlerce yazlık ev yapıldığını, bu evlerin çöplerinin kumula döküldüğünü, kumul üzerinde araçların gezdiğini, büyük kum alımlarının yapıldığını, otlatmanın devam ettiğini ve avcılık yapıldığını tespit ettik. 

Kocaçay deltası kıyı kumulu, Güney Marmara büyük kumul yaşam ortamında bulunuyor. Bu kumulun uluslar arası önemde bir alan olduğunu 1989 yılında Fransızca ve 1990 yılında Türkçe yayın ile bilim âlemine ve kamuoyuna tanıttık. Ancak tüm uyarılara rağmen bu kumullar koruma altına alınmadı. Kocaçay deltası kıyı kumulu Kuzeybatı Anadolu kıyılarında uluslar arası önemde ve doğal rezerv niteliğindeki 4 alandan biri. Buradaki doğal değerler yok olmadan bu alanın koruma altına alınması gerekiyor. Umarım ekosistem çeşitliliğini koruma konusunda duyarlı olmayan Çevre ve Orman Bakanlığı kumulları koruma altına almama inadından vazgeçer ve bu doğal miraslarımız korunur. Kıyı belediyelerindeki imar yetkilerine iktidarın el koymak istendiği bu dönemi kıyı ekosistemlerimiz (kıyı tuzcul, kıyı acısu, kıyı bataklık, kıyı kayalık vb.) ve bu arada kıyı kumullarımızın yok olmadan atlatılmasını ümit etmek istiyorum. Aksi halde bundan sadece iktidar değil üniversitelerdeki bilim adamları, çevre kuruluşları ve bölge halkı da sorumlu olacaktır.