KIYI KUMULLARI VE HUKUK

Türkiye’de kıyı kumullarının doğasının ve bizzat kıyı kumulunun kendisinin yok ediliş süreci 1980 yıllarda itibaren çıkan yasalar ve artan nüfus ile hızlanmıştır. Bu süreç içinde daha çok devletin ve ikinci derecede vatandaşın eliyle onlarca çeşit yöntemle kumullar yok edilmeye başlanmıştır. Devlet çıkardığı yasalar, yasalara kendisinin uymaması, yaptığı planlamalar veya vatandaşın yaptığı tahribi görmezden gelerek kıyı kumullarının tahribinde birinci derecede rol oynamaktadır.

Kıyı kumullarının barbarca yok edilişi esnasında vatandaşların çoğunluğu buna sessiz kalırken bazı kahraman doğa dostu veya bunların oluşturduğu çevre kuruluşları bölgelerindeki kıyı kumulları veya kıyı kumullarını da içine alan kıyılarda yapılan Çevre Düzeni Planları, İmar Planları, Peyzaj Planları ve Yönetim Planlarının karşısına çıktılar. Bu kumullar; yapılan direnişler, mevcut yasa ve mahkemelerin doğal değerlerimizi koruma hassasiyeti doğrultusunda verdikleri kararlar sayesinde bugün hala varlıklarını devam ettirmekte. Ancak doğal değerlerimizi koruyan maddelerin yasalarımızdan temizlenmesi süreci bizi gelecek için kaygılandırmaktadır. Gelecekte hangi kahraman, hangi yasal maddeye dayanarak doğal değerlerimiz için mücadele verebilecektir. Gelecekte hangi kahraman yargıç doğal değerlerimizi korumak için hangi yasa maddesini bulabilecektir.

Türkiye’de kıyı kumullarını koruma mücadelesinde öne çıkan kumullar şunlardır.

1. Side kumulu

Antalya’nın Manavgat ilçesinde Side-Sorgun kıyı kumulu için yapılan imar planı ile bu kumul büyük tahribata uğrayacaktı. Side Doğa Gönüllüleri 8 Kasım 2005’de yardım istedi ve üyelerinin daveti ile 9 Ocak 2006’da bu kumula bir kez daha gittik. Üyelere arazide kumul hakkında bilgi verdik. Manavgat’ta 28 Ocak 2006’da kumul ile ilgili bir konferans verdik. Daha sonra Side kumul araştırmamız Orman ve Av dergisinde Kasım 2006’da yayınlandı. 4 Mart 2009 ve 30 Temmuz 2009 tarihlerinde Haberanaliz Gazetesinde Side kumulu hakkında görüşlerimizi yazdık. Bu arada Side Doğa Gönüllüleri Side için yapılan imar planını yargıya götürdü. Yargının verdiği olumlu karar üzerine Side Doğa Gönüllüleri Ocak 2008 tarihinde Side-Sorgun kumulunun koruma altına alınması için yetkili makamlara başvuru yaptı. 10 Temmuz 2009’da Kültür ve Turizm Bakanlığı, Antalya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, Side-Sorgun kumulunu 1. Derece Doğal Sit Alanı ilan etti. Bu karara Antalya Bayındırlık ve İskân Müdürlüğü ile Orman Bölge Müdürlüğü temsilcileri onay verirken, Side Belediyesi temsilcisi karara muhalif olarak imza atmış. Side Belediyesi şunu bilmelidir ki Side’nin en değerli varlıkları Side Antik kenti, Side-Sorgun kıyı kumulu ve Sorgun kıyı ormanıdır.

2. Pamucak kumulu

İzmir’in Selçuk ilçesi, Pamucak mevkii için yapılan Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı, Koruma Amaçlı Revizyon İmar Planı ve Çevre Düzeni Revizyon Planı için yargıda açılacak iptal davalarına 3 Temmuz 2007’de yardım çağrısı yapıldı. Planların adında geçen “Koruma” sözcüğü sizleri yanıltmasın. Bu planların amacı doğayı korumamak ve ranta açmak için yapılan planlardır. 10 Mayıs 2008’de Selçuk’ta EGEÇEP 9. Bilgilendirme toplantısında Pamucak kumulu ile ilgili bir konuşma yaptım. 11 Mayıs 2008’de EGEÇEP ve EFESÇED üyelerine Pamucak kumulu hakkında arazide bilgi verildi. Bu toplantı için Anadolu Turizm ve Otelcilik Meslek Lisesi toplantı salonunu tahsis eden kaymakam toplantı günü bu izni iptal ettiği için toplantı Selçuk’ta bir ciğerci lokantasında düzenlendi. Aynı lisenin otelinde ayrılan yerlerimiz de kaymakam tarafından toplantı günü iptal edilmişti. Daha sonra 19 Mayıs 2008, 24 Mayıs 2008 ve 1 Nisan 2009 tarihlerinde Haberanaliz gazetesinde Pamucak kumulu ile ilgili yazılar yazdık. Danıştay planların yürütmesini durdurdu.

3. Dalaman kumulu

Muğla’nın Dalaman ilçesindeki Dalaman kumuluna yapılacak yat limanı için Mimarlar Odası Muğla Şubesinden yardım isteği geldi. Bunun üzerine 20 Mart 2012 ve 13 Nisan 2012 tarihlerinde Haberanaliz gazetesinde yazılar yazdık. Kıyı kumulunun kara içine doğru kazılıp elde edilecek koyda yapılacak bu yat limanı için önce Şehir Plancıları Odası ve sonra Mimarlar Odası Muğla Şubesi İdare Mahkemesinde davalar açtı ve gazete yazılarımız mahkemeye delil olarak sunuldu.

4. Şile kumulu

İstanbul’un Şile ilçesindeki Şile kumulundaki Kumbaba mevkiinde inşaatlar ve ağaçlandırma çalışması yapılması kararı karşısında Şile’deki çevrecilerden 15 Mart 2013’de yardım isteği geldi. Bu konuda benzer çalışmalar programlandı.

Kıyı kumullarının korunması konusunda o kumulun araştırılıp doğal değerlerinin bilinmesi, o yörede doğa konusunda hassas çevreci insanların olması ve yargıda duyarlı yargıçların olması yetmemekte. Ülkeyi yönetenlerin doğa konusunda hassas olması ve doğayı koruyan yasalarla oynamaması ve Tabiatı ve Biyolojik Çeşitliliği Koruma Kanunu Tasarısı gibi yasa tasarısı hazırlamaması gerekmektedir.

Prof. Dr. Turhan USLU