KIYI KUMULLARI VE TERSANELER

Kıyı kumullarının çok yönlü tahribinde bir diğer unsur da tersane yapımları. 2011 yılında çıkan gazete haberlerine göre Denizcilik Müsteşarlığının yatırım programları arasında 60’a yakın yeni tersane alanı projesi bulunuyor. Tersane alanları tahsisinde yine maliyetlerin düşmesi açısından Hazine arazileri revaçta. Kıyı kumulları da kıyılardaki hazine arazileri içinde önemli bir yer tutmakta. 1970-1975 toprak haritalarından yaptığımız ölçümlere göre Akdeniz Bölgesinde 381,1 km, Marmara Bölgesinde 311,6 km, Karadeniz Bölgesinde 180,8 ve Ege Bölgesinde 48,6 km yani Türkiye kıyılarında toplam 922,1 km uzunluğunda kıyı kumulları bulunmaktaydı. Bu tersanelerin çoğunluğunun projeleri yapılmadığı veya biz öğrenemediğimiz için nerelere yapılacağını bilmiyoruz.

Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığına bağlı Denizcilik Müsteşarlığı, Gemi İnşa ve Tersaneler Genel Müdürlüğü tersaneler ile ilgili işlerden sorumlu resmi kuruluştur. Bu kurumun Genel Müdürünün 7 Temmuz 2008 tarihinde medyada çıkan “Tersaneler ve Çevre” başlıklı uzun yazısında çevreden saymadığından olsa gerek kıyı kumullarından bahsedilmemektedir.

4 Eylül 2004 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan “Hazine arazilerinin tersane yatırımlarına tahsisinde uygulanacak esas ve usullere ilişkin tebliğ”de kıyı kumullarından söz etmemekte ve tersane yapımları süresinde de kumulların geri dönülmez zararlara uğrayacağı kesin görülmektedir.

Tersane yapım yerlerinden birisinin Samsun olduğu belirtiliyor. Denizcilik Müsteşarlığının yatırım programına göre Samsun’a 9 tersane kurulması planlanıyor ve 8 adedinin ihalesi yapılmış. 4 tersaneye yer olarak Tekkeköy ilçesi, Selyeri Mevkii seçilmiş. Samsun-Terme arasında uzanan kıyı kumullarının Samsun yakınındaki Tekkeköy’de önce Bakır fabrikası kurularak başlanan süreçte daha sonra Azot fabrikası, Örnek Sanayi Sitesi, İlkadım Sanayi Sitesi, 2 iskele ve Tersane Limanı inşa edildi. Tekkeköy doğusunda Çınarlık mevkiinde Çarşamba Havaalanı tesis edilmiş, Tekkeköy-Çınarlık arası da yoğun yerleşim yeri olmuş.

Tersanelerden 5 adedinin yapılacağı yer Terme ilçesi, Sivaslılar Köyü. Burası Yeşilırmak deltası üzerinde. Yeşilırmak nehri üzerinde yapılan Suat Uğurlu, Hasan Uğurlu ve Almus barajları ile buradaki kıyılara toprak malzemenin gelmesi durdurulduğu için oluşum süreçleri kesilen bu kumulların derdi bitmemiş ve deltanın batısına 4 ve doğusuna 5 tersane planlanmıştır. Deltada sadece kıyı kumulları değil birçok kıyı yaşam ortamı da etkilenecektir.

Alaçam (Samsun) ve Ünye (Ordu) arasındaki kıyı kumullarının bitki türleri ve bitki topluluklarını Reşit Özkanca Yüksek Lisans tezi olarak araştırmıştır. Kumullarda bulduğu 9 bitki topluluğundan en azından 2’sinin Tekkeköy’deki kumullarda bulunduğu kesin. 175 bitki türünden kaçının buralardaki kumullarda bulunduğu da bitkilerin toplanma yerleri verilmediği için çıkartamıyoruz. Ancak geçen süre içinde buradaki kumullarda bitki türleri ve bitki topluluklarından nelerin geride kaldığı araştırma ile bulunacak bir husus olmasına rağmen Google uydu görüntüsünden fazla bir şeylerin kalmadığı kesin olarak belli.

Ayrıca aşağıda belirttiğimiz tersanelerin buralardaki plajları içine alıp ortadan kaldırıp kaldırmayacaklarını da elimizdeki bilgilere göre bulamadık.

• Zonguldak, Alaplı ilçesi
• Yalova, Çiftlikköy ilçesi
• Çanakkale, Biga ilçesi, Balıklıçeşme bucağı, Kemer köy

Adana, Yumurtalık ilçesindeki Serbest Bölgede yapılacak tersanenin daha önce yapılan iskeleler ve tesislerle etkilenmiş plajları tamamen ortadan kaldırıp kaldırmayacağını da eldeki verilere göre tespit edemedik.

Ayrıca yapılmak istenen 40 civarındaki tersanenin nerelere yapılmak istendiğini de en azından kamuoyu bilmiyor. Ama tersane yapılacak yerlerde burada kumul var biraz sağa sola tersaneyi kaydıralım denmeyeceğinden eminiz. Bunu bahsettiğimiz resmi gazetede çıkan tebliğ ve Denizcilik Müsteşarının “Tersaneler ve çevre” yazısı ile çıkarılmak istenen “Tabiatı ve biyolojik çeşitliliği koruma kanunu” tasarısından anlıyoruz. Bu yasa tasarısı Türkiye’nin modernlikten ne kadar uzak olduğunu göstermektedir.