KIYI KUMULLARINA YAPILAN MÜDAHALELER

Kıyı kumullarına yapılan müdahalelerden bazılarını daha önceki yazılarıma taşımıştım. Bugün kıyı kumullarına yapılan müdahalelerin tümünü sizlerle paylaşmak istiyorum.

Ağaçlandırma: Adana, Antalya, Hatay, İstanbul, Mersin, Muğla, Samsun ve Sinop illerinde kıyı kumullarında büyük çapta ağaçlandırmalar yapıldı. Bunların dışında çeşitli kumullarda değişik kurumların küçük çapta ağaçlandırmaları oldu.

Bitkilendirme: Antalya ve Mersin illeri kıyı kumullarında kum zambakları (Pancratium maritimum) ile bitkilendirme yapılmıştır.

Askeri tatbikat sahası: Çanakkale’de Kavak kumulu amfibi çıkartma tatbikat sahasıdır.

Avcılık: Türkiye’nin birçok ilindeki kıyı kumullarında avcılık faaliyetleri ve bunların kışın bitkileri yakma gibi çeşitli etkileri görülmekte.

Balıkçı barınakları: Adana, Çanakkale, Hatay, İstanbul ve Kırklareli’nde balıkçı barınakları ve bunların etkileri görülmekte.

Barajlar: Antalya, Mersin, Muğla ve Samsun’da yapılan barajlar ve bunların etkileri görülmekte. Son yıllarda birçok kıyı kumulumuzu etkileyecek pek çok baraj projesi yapılmıştır.

Bitki sökümü: Özellikle güzel oldukları için kum zambaklarının sökülmesini birçok ildeki kumullarda görmekteyiz.

Bitkileri yakma: Özellikle avcılar kış aylarında ısınma amacıyla kum çalılarını yakmakta.

Bitkileri kesme: Eskiden yaygın olan bu davranış kumullardaki odunsu bitkilerin azalışına paralel olarak azalmakta.

İnsanların kumulu çiğnemesi: İnsanlar ve kumullara soktukları çeşitli araçlarla (traktör, kamyon, arazi araçları vb.) bitkileri çiğneyerek kumulları olumsuz etkilemektedir. Son yıllarda İstanbul, Kırklareli ve Sakarya kumullarında yapılan off-road yarışları çiğneme etkisine bir örnektir. İzmir Pamucak kumulunda yapılan askeri araç performans testi de başka bir çiğneme şekli olarak listemize girdi.

Hayvan otlatması ve çiğnemesi: Hayvancılığın giderek azalması ve kumulların da giderek sahiplenilmesi ile bu etkiler azalmıştır.

Çöp, kanalizasyon atık ve molozlar ile kirletme: Bu kirletmeleri çeşitli illerdeki kıyı kumullarında görmekteyiz.

Kömür ocakları: İstanbul Ağaçlı ve Akpınar kumulları bu kömür ocakları yüzünden tüm biyolojik zenginliklerini kaybetmiş.

Kum alımı: Geçmişi çok eskilere ait olan bu gelenek tüm kıyı kumullarında az veya çok uygulanmış, kumul yaşam ortamlarına zarar vermiştir. Kumullardaki kum tepeleri yok edilmiş, tepeler bitince bu kez çukurlar açılacak şekilde kumlar, inşaatlar ve tarlalar için götürülmüştür.

Kumsal temizleme: Son yıllarda çeşitli büyüklükteki araçlar ile belediyeler ve plaj sahipleri kumsalların taşları ile birlikte bitkilerini de temizlemekteler.

Park yapımı: Antalya, İstanbul ve Sakarya kumullarına park yapımını ve Antalya Lara’da park ve Disneyland yapımını bu konuda örnek olarak verebiliriz.

Uçak pisti: Bu konuda Mersin Taşucu’nda kumuldaki pisti örnek olarak gösterebiliriz.

Çeşitli planların yapılması: Kumulların olduğu yerleri de içine alan “Çevre Düzenleme Planları”, “İmar Planları”, Peyzaj Planları” ve “Yönetim Planları”nı bu konuda örnek verebiliriz. Kumulların biyolojik zenginliği konusunda bilgisi olmayan Mimar ve Peyzaj Mimarları bu konuda Türkiye’ye neler kaybettirdiklerini bilmeden planlama yapmaktalar.

Sanayi tesisleri kurulması: Kıyı kumullarında sanayi tesislerinin ilk örnekleri Mersin Taşucu’nda Kâğıt fabrikası ve Kazanlı’da soda fabrikasıdır. Son yıllarda yoğun şekilde sanayi tesisleri için kıyı kumullarının seçilmeye başlanması endişe vericidir. Özellikle Sakarya Karasu’da, Kırklareli Kıyıköy’de ve Hatay Erzin’de termik santralların planlanması son derece yanlıştır.

Spor: Plaj futbolu, plaj voleybolu, plaj hentbolu ve plaj güreşlerinin yanında yamaç paraşütü ve özellikle kıyı kumulları üzerine golf sahalarının yapılması bu yaşam ortamlarını yok etmekte.

Tarım: Kıyı kumulları üzerine toprak ve gübre dökerek bu alanları tarım alanlarına dönüştürme faaliyetini yaygın olarak Adana, Mersin ve Antalya’da görmekteyiz. Ayrıca seracılık başta Mersin olmak üzere birçok ildeki kumullarda görülmekte.

Turizm: Eskiden baraka, büfe, çardak, kulübe, kahve, kamp tesisleri gibi basit yapıların yerini şimdilerde tatil köyleri ve oteller almış bulunmakta. Kumullarda at safarileri ve botanik turları düzenlenmekte. Ayrıca pek çok kumulda yat limanları, tersaneler, limanlar ve iskeleler planlanmıştır.

Yapılaşma: Önceleri ikinci konutlarla başlayan yapılaşmalarda şimdilerde yerleşim yerlerinin büyümesi sonucu bazı kumul alanları yerleşim yerleri içine girmiştir. İstanbul Kilyos kumulunun biyolojik zenginliklerini ise Boğaziçi Üniversitesi tesisleri ve ağaçlandırmaları yok etmiştir.

Yol: Kumullara en büyük etkiyi yapan yollar Antalya-Gazipaşa arası ile Samsun-Hopa arası bölünmüş yolları olup Karadeniz’deki yol birçok kumulu harita üzerinden sildi. Bunun dışında ülkedeki tüm kıyı kumulları içinde veya ona ulaşan pek çok çeşitli vasıflarda yollar kumulları çok etkilemekte. İstanbul boğazı 3. Köprü güzergâhının özellikle Boğaz’ın batısındaki kıyı kumullarına etkisi büyük olacaktır.