KIYI KUMULLARINDA AĞAÇLANDIRMA

KIYI KUMULLARINDA AĞAÇLANDIRMA ARAŞTIRMALARI

Türkiye kıyı kumullarının ağaçlandırılması, bitkilendirilmesi ve tespiti ile ilgili bugüne kadar yapılmış 78 yayın tespit ettik. Türkiye kıyı kumulları ile ilgili yapılmış 332 yayın içinde en fazla yayın 112 yayın ile flora (bitki türleri) konusunda olmuştur. 78 yayın ile ağaçlandırma konusu 2nci ve 58 yayın ile bitki sosyolojisi (bitki toplulukları) 3ncü sırada bulunmakta. Ayrıca kumullar ile ilgili biyoloji, biyotik faktörler, coğrafya, ekoloji, iklim, jeoloji, jeomorfoloji, kumul değişim, peyzaj, planlama, tarım, toprak, yönetim vb. ile ilgili yayınlar bulunmakta.
Türkiye kıyı kumullarının ağaçlandırılması konusunda bugüne kadar 61 kişi yayını bulunmakta. Bu konuda en fazla yayın sahibi 9 yayın ile İ. Atay’dır. 4 yayınlı olanlar L. Büyükyıldırım, S. Pehlivan, F. Saatçioğlu, D. Tolunay, H. Turan ve T. Uslu’dur.

Kumul ağaçlandırması konusunda dergilerde 20, çeşitli toplantılarda 16, rapor 11 ve yayın sayısı 7 dir. 7 tez çalışması yapılmış olup 4’ü Yüksek Lisans ve  1’er tane Mezuniyet, Uzmanlık ve Doktora tezleri yapılmıştır. 2 çalışma TÜBİTAK projesidir.

Kumul ağaçlandırmaları ile ilgili en eski yayınlar; A. Irmak 1943 ve  M. A. Semizoğlu 1955 yayınlarıdır.

Dönemler itibariyle kıyı kumullarında yapılan flora çalışmalarının sayıları ise şöyle; 1941-1950 - 1, 1951-1960 – 3, 1961-1970 - 16, 1971-1980 - 16, 1981-1990 - 9, 1991-2000 - 9, 2001-2010 - 7 ve 2011-2020 -14 yayın yapılmıştır.
Görüldüğü gibi kumulların ağaçlandırılması konusunda en eski yayın 1943 yılında A. Irmak’a ait iken flora konusunda en eski yayın 1962 yılında K. Karamanoğlu’na aittir. Toplam 78 yayının 32’si 1960-1980 arası yapılmıştır. Yani Türkiye kumullarında neredeyse bitki türü (flora) ve bitki toplulukları (vejetasyon) araştırmaları başlamadan kumulların yaklaşık 1/3’ü ağaçlandırılmıştır. Böylece 1970’e kadar bir daha hiçbir zaman öğrenemeyeceğimiz şekilde bu kumulların doğal bitki örtüsü yok edildi. Maalesef Orman Fakültelerinde öğrencilere “kıyı kumulları düşman ve her görüldüğü yerde ağaçlandırılmalı”şeklinde bir eğitim verilmiştir. Kumul ağaçlandırmaları kumulların bitki türü ve bitki topluluklarına ilk büyük darbe olmuştur. Zamanımızda ise mutlaka ağaçlandırılmalı denilerek ağaçlandırılan kıyı kumullarınınAntalya Belek ve Kale örneklerinde olduğu gibi ağaçları kesilip bu kumullar turizme tahsis edilmektedir. 1980’den sonra kalan kumullar turizme (plaj, otel, yazlık ev vb.) tahsis edilerek hiçbir doğal kumul bırakılmadan hemen tüm kıyı kumullarımızın doğal bitki örtüleri tamamen yok edilmiştir.
1.    ABDALMOULA, M.M., MAKİNECİ, E., TOLUNAY, D., ÖZTURNA, A.G., PEHLİVAN, S. & ŞAHİN, A. – 2017 - Soil carbon under maritime pine (Pinus pinaster Aiton) plantations on sand dune restoration sites at Terkos (Durusu)– SEAB2017-The International Symposium on EuroAsian Biodiversity, 5-8 Temmuz 2017, Minsk, Beyaz Rusya: 144-144.

2.    Adana-Akyatan kumul tespiti çalışmaları – 1987 – Orman Gn. Md., Ağaçlandırma ve Silvikültür Dairesi Başkanlığı: 22 s.   

3.    Adana ili Karataş ilçesi Ağyatan mevkii kumul sahasında rüzgar erozyonuyla mücadele ve atıl durumdaki sahanın ekonomiye kazandırılması için yapılacak çalışmalar – 2014 -Çevre ve Orman Bakanlığı, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Gn. Md. Teknik raporu.

4.    ARPINAR, N. – 1974 – Karadeniz kıyı kumullarının  stabilizasyonu için kullanılacak ağaç türünün tespiti – Topraksu, Araştırma Yıllık Sonuç Raporu, 332-1/H-810.  

5.    ARPINAR, N. – 1975 – Karadeniz kıyı kumullarının stabilizasyonu için kullanılacak çayır-mera yem bitkilerinin tespiti – Topraksu, Araştırma Yıllık Sonuç Raporu, 332-1/H-708.  

6.    ARPINAR, N. – 1975 – Karadeniz kıyı kumullarının stabilizasyonu için kullanılacak ağaç türünün tespiti – Topraksu, Araştırma Yıllık Sonuç Raporu, 332-1/H-810.  
7.    ATAY, İ. – 1961 – Turan Emeksiz ormanı – Yeşil Ufuk, 27.

8.    ATAY, İ. – 1964 – Türkiye’de sahil kumullarının tespiti ve ağaçlandırılması üzerine araştırmalar – Orman Gn. Md. yay., 385/39 : 112 s.   

9.    ATAY, İ. – 1965 – Türkiye’de sahil kumullarının tespiti ve ağaçlandırılması üzerine araştırmalar (Studies on stabilization of coastal sand dunes in Turkey) – İstanbul Üniv., Orman Fak. Derg., A, 15 (1): 47-110. 

10.    ATAY, İ. – 1967 – Kumul ağaçlandırmaları – Orman Mühendisliği I. Teknik Kongresi, Cilt II. Ağaçlandırma: 237-245.

11.    ATAY, İ. – 1972 – Kumulların tespiti ve ağaçlandırılması tekniği – İstanbul Üniv., Orman Fak. yay. 187: 175 s.

12.    ATAY, İ. – 1977 – Side’yi tehdit eden büyük tehlike kumul istilası – Tabiat ve İnsan, 1: 16-18.  

13.    ATAY, İ. – 1981 – Türkiye sahil kumullarında başarılı tespit ve ağaçlandırma çalışmalarından resimli örnekler – İstanbul Üniv., Orman Fak. Derg., A, 31 (1): 11-27.  

14.    ATMACA, F.– 2004 - Kumul Ağaçlandırma Çalışmalarında Kullanılan Ağaç Türleri ve Tepe Kapalılıklarının Kumul Vejetasyonu Üzerindeki Etkilerinin Saptanması - Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi,  Adana.

15.    ATMACA, F. & YILMAZ, K. T. – 2006 – Turan Emeksiz kıyı kumul ağaçlandırmasının bazı toprak özellikleri üzerine etkisi – D. Akdeniz Ormancılık Araş. Md., Doa Dergisi, 12: 207-216.

16.    AVCIOĞLU, E., SUN, O. & GÜRSES, M. K. – 1984 – Kumullarda Eucalyptus camaldulensis Dehn. ağaçlandırmalarında N.P.K. ve yeşil gübre etkilerinin araştırılması – Kavak ve Hızlı Gelişen Yabancı Tür Orman Ağaçları Araş. Ens., Yıllık Bülten, 20: 56-70. 

17.    BERBEROĞLU, S. - 1994 - Türkiye’nin Doğu Akdeniz kıyılarında yapılan kumul ağaçlandırma çalışmalarının kumul ekosistemine etkileri üzerine bir araştırma – Abant İzzet Baysal Üniv., Orman Fak., Peyzaj Mim. Bölümü, Yüksek Lisans Tezi:124s.

18.    BEŞKÖK, T. E. & KAYIN, N. – 1966 – Kumulların tespiti ve rüzgar perdeleri semineri hakkında rapor – Ormancılık Araş. Ens. yay., Muhtelif yay. Ser., 16.   

19.    BÜYÜKGÜNER, A. – 1974 – Kumluova kumul ağaçlandırması ve toprak bitki ilişkileri – İstanbul Üniv., Orman Fak., Ekoloji ve Toprak Kürsüsü, Mezuniyet Tezi. 

20.    BÜYÜKYILDIRIM, L. – 1961 – Eksibelerimiz, önemi ve 1955 yılında Manavgat’ın Side-Sorkun eksibesinde yapılan deneme mahiyetinde ağaçlandırmalar – Ormancılık Araş. Ens. yay., Muhtelif yay. Ser. 7: 49s.

21.    BÜYÜKYILDIRIM, L. – 1968 – Sahil kumul ağaçlandırmalarında ağaç türlerinin ve ağaçlandırma tekniğinin tespiti denemesi ara gözlemleri – Ormancılık Araş. Ens. yay., Muhtelif yay. Ser., 28: 1-34.   

22.    BÜYÜKYILDIRIM, L. – 1970 – Güney Anadolu kıyı kumulları ve ağaçlandırması – Güney Anadolu Ormancılık Araş. Bölge Müdürlüğü raporu.

23.    BÜYÜKYILDIRIM, L. & CENGİZ, Y. – 1984 – Kumullarda canlı perde ön kuruluş yolu ile kimi iğne yapraklı ve yapraklıların kumula getirilmesi olanakları üzerine araştırmalar – Ormancılık Araş. Ens., Teknik Bülten Serisi, 131: 167-182.  
24.    Çatalca Terkos Gölü Muhafaza Ormanı 2. Kısım Ağaçlandırma Projesi – 1968 - İstanbul Orman Başmüdürlüğü, Ağaçlandırma Grup Müdürlüğü.

25.    Çevre ve Ormancılık – 1986 – Ormancılığımızda övünç verici çabalar: Adana-Akyatan kumul önleme ağaçlandırması – Çevre ve Ormancılık, 2 (2): 36.   

26.    DAŞDEMİR, İ. & SAYIN, Ö. – 2017 – Kumul ağaçlandırmalarının ekonomik ve sosyal yaşam üzerindeki etkileri (Sinop-Sarıkum örneği) – 4. Doğa ve Ormancılık Semp.:57-70.

27.    DİNLER, A. – 1980 – Samsun yöresi kıyı kumullarında yetiştirilecek en uygun çam çeşitleri – Samsun Bölge Topraksu Araş. Ens.: 27 s.   

28.    Durusu Kumul Ağaçlandırması -    - Çevre ve Orman Bak., Orman Gn. Md. Web sitesi

29.    Durusu Kumul Tespit ve Ağaçlandırma Çalışmaları - 1991- İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü, Çatalca Orman İşletmesi.

30.    Durusu Kumul Tespit ve Ağaçlandırma Çalışmaları Seminer Notları – 2003 - İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü.

31.    GÜMÜŞ, Ş. – 1989 – Doğu Akdeniz kıyı şeridinde kumul hareketlerinin stabilizasyonu ve tarıma sağladığı faydalar – Orman Mühendisliği Odası yay., 15: 55-64.   

32.    GÜRBÜZ, S. -      - Akyatan kumul tespit ve ağaçlandırma çalışmaları – Teksir.
33.    IRMAK, A. – 1943 – Akyatan eksibesi ve eksibelerin ağaçlandırılması – Orman ve Av, 15 (11).

34.    KANTARCI, M. D., ERUZ, E. & KANTARCI, N. – 1973 – Trakya’nın Karadeniz kıyısı kumullarından Durusu (Terkos) ve Yalıköy (Podima) kumullarının orman yetişme muhiti özellikleri üzerinde araştırmalar – TÜBİTAK 4. Bilim Kongresi tebliği: 1-9.  

35.    KAPTAN, H. – 1976 – Karadeniz kıyı kumullarının stabilizasyonu için kullanılacak ağaç türünün tespiti – Topraksu, Araştırma Yıllık Sonuç Raporu, 332-1/H-708.   

36.    KÖRBALTA, H. –2009 - Derneğimizin girişimi ile Terkos kumul ağaçlandırma sahası İbrahim Aksu Hatıra Ormanı olmuştur –Orman ve Av Derg. 3: 44-46.

37.    Kumul Tespit Çalışmaları – 2014 -  T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü. https://www.ogm.gov.tr/ekutuphane/OGMProjeler/Kumul%20Tespit%20%C3%87al%C4 %B1%C5%9Fmalar%C4%B1.pdf, Son erişim tarihi: 03 Haziran 2016.

38.    Kumullarda canlı perde ön kuruluşu ile iğne yapraklıların kumula getirilmesi olanaklarının araştırılması -1979 – Ormancılık Araş.Ens., Yıllık Bülten Serisi, 22: 31-33.   

39.    MAKİNECİ E., TOLUNAY, D., ÖZTURNA, A.G., PEHLİVAN, S., ABDALMOULA, M. M., ABOUMARSA, H.Y. & ŞAHİN, A.– 2016 - Ecological Evaluations of Plantations on Istanbul-Durusu (Terkos) Coastal Dunes - International Multidisciplinary Congress of EurAsia, 11-13 Temmuz 2016, Vol.2: 48-56, Odesa, Ukrayna.

40.    PEHLİVAN, S. -2017 – Durusu kumul ağaçlandırmasında ağaç kütlesinde depolanan karbon miktarının farklı modeller ile tahmini – İstanbul Üniv., Fen Bilimleri Ens., Doktora tezi: 162s.

41.    POLAT, O. & POLAT, S. – 2014 – Kumul ağaçlandırmalarının toprak agregatlaşmasına (kırıntılanmasına) etkisi – Ormancılık Araş. Dergisi, A, 1 (1): 12-21.

42.    POLAT, O., POLAT, S., AKÇA, E. & KAPUR, S. – 2012 – Kumullarda ağaçlandırma sonrası ölü örtü ve bazı toprak özelliklerindeki değişimlerin irdelenmesi – Ekoloji Sempozyumu.

43.    SAATÇİOĞLU, F. & ATAY, İ. – 1960 – Tarsus Ortakumluk mevkiinde kum eksibeleri üzerinde yapılacak ağaçlandırmaya ait rapor.

44.    SAATÇİOĞLU, F. – 1972 – Terkos gölü çevresinde kumul tespit çalışmaları – TÜBİTAK, 3. Bilim Kongresi tebliğ özeti.  

45.    SAATÇİOĞLU, F. – 1974 – Terkos Gölü’nü tehdit eden büyük kumulun tespiti ve ıslahına matuf ağaçlandırmanın emniyet ve geliştirilmesi üzerine araştırmalar – TÜBİTAK, TOAG-138 nolu proje.

46.    SAATÇİOĞLU, F., ATAY, İ., AÇIKBAŞ, M. R. & ÖZMAN, N.- 1978 – Terkos Gölünü tehdit eden büyük kumulun tespit ve ıslahına matuf ağaçlandırmaların emniyeti ve geliştirilmesi üzerine araştırmalar (Versuche über sicherung Etwicklung der Aufforstung auf den Dünnen im Terkos gebiet bei İstanbul) – TÜBİTAK yay. 393: 56 s.  

47.    SARAÇOĞLU, Ö. & BOZKUŞ, H. F. – 1996 – Terkos kumulunun fıstık ve sahil çamlarıyla yapılan ağaçlandırmasında kumul tespit yöntemlerinin başarısı – İ. Ü. Orman Fak. Dergisi, A, 46 (2):59-70.

48.    SARIBIYIK, A. – 2020 – Ağyatan kumul ağaçlandırma sahasının orman koruma ve yaban hayatı açısından değerlendirilmesi – K. Maraş Sütçü İmam Üniv., Fen Bilimleri Ens., Yüksek Lisans Tezi: 44 s.

49.    SAYIN. Ö. & DAŞDEMİR, İ. – 2017 – The effects of sand-dune afforestation in the Sinop  on economic and social life – Int. Symposium on new horizon in Forestry, Oral presentation.

50.    SEMİZOĞLU, M. A. – 1955 – Karataş bucağı plaj mevkiindeki kum eksibeleri üzerinde yapılacak ağaçlandırmaya ait rapor.

51.    SEREN, H. & VURMA, Y. – 1960 – Turan Emeksiz ormanı raporu – Mersin Orman Başmüdürlüğü, Ağaçlandırma Grubu Müdürlüğü.

52.    SERTOK, B. – 2007 - Su Rezervlerinin Verimliliğinin Artırılması Çalışmasına Bir Örnek: Durusu (Terkos) Kumul Tespit Çalışması - Küresel İklim Değişimi ve Su Sorunlarının Çözümünde Ormanlar Sempozyumu, 13-14 Aralık 2007, İstanbul.

53.    1975-1981 yılları Sinop Ağaçlandırma Mühendisliği Sarıkum Kumulunun Uygulama Cetvelleri – 1983 -  Sinop AGM Mühendisliği, Sinop.

54.    Sinop Kızılabalı Köyü Sarıkum Kumulunun Tespit ve Ağaçlandırma Uygulama Projesi – 1975 - Ağaçlandırma Genel Müdürlüğü, Sinop AGM Mühendisliği, Sinop.

55.    SÖNMEZ, M. F.– 2015 - Dünyada ve Ülkemizde Yapılan Kıyı Kumulu Erozyonu Önleme Çalışmalarının İrdelenmesi - Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Uzmanlık Tezi: 60 s., Ankara.

56.    TEKİNEL, O. & ÇEVİK, B. – 1972 – Akdeniz kıyı kumullarının stabilizasyonu ve değerlendirilmesi üzerinde bir inceleme – Ankara Üniv., Adana Ziraat Fak. Yıllığı, 3 (1-2): 105-124.  

57.    TENGİZ, E. – 1984 – Sahil kumulları (Eksibeler) ve kumul tespit çalışmaları – Orman Mühendisliği, 21 (2): 19-24.  

58.    Terkos Gölü Kumul Tespiti Planlama Raporu – 1967 -  Orman Genel Müdürlüğü ve Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü.

59.    TOLUNAY, D., MAKİNECİ, E., ÖZTURNA, A.G., PEHLİVAN, S., ABDALMOULA, M.M., ABOUMARSA, H.Y. & ŞAHİN, A. –2016 - Effects of Istanbul-Durusu (Terkos) afforestations on some soil properties - EuroSoil, 16-21 Ekim 2016: 148-148. İstanbul.

60.    TOLUNAY, D. – 2017 - İstanbul-Durusu Kumul Alanlarındaki Sahil Çamı (Pinus pinaster Ait.) ve Fıstık Çamı (Pinus pinea L.) Ağaçlandırmalarında Karbon Birikimi – TÜBİTAK projesi: 148 s.

61.    TURAN, H. – 1964 – Eşen çayı-Kumluova eksibesi – Orman Gn. Md., Teknik Haberler Bülteni, 3 (12): 36-49.

62.    TURAN, H. – 1969 – Eşen çayıKumluova eksibesi tespiti ve ağaçlandırma raporu – Orman Gn. Md., Teknik Haberler Bülteni, 3 (12).

63.    TURAN, H.– 1969 – Kumluovakumul ağaçlandırması – Orman Gn. Md., Teknik Haberler Bülteni, 8 (29): 116-129.   

64.    TURAN, H. & HERSEK , İ.-      - Kumluova eksibe ağaçlandırma projesi.

65.    Turan Emeksiz ormanı için ön etüt raporu – 1968 – 5 s. 

66.    “Turan Emeksiz Ormanı” Orman İşletme Şefliği Amenajman Planı raporu – 1992 – Mersin Orman Bölge Md. 

67.    TÜFEKÇİ, İ. – 1992 - Akyatan Kumullarında Tesis Edilmiş Kumul Ormanlarının Geçmişi ve Bugünkü Durumlarının Tespiti - İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul

68.    Türkiye’de kıyı kumulları ve kumul tespit çalışmaları raporu – 2018 – Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bak., Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Gn. Md. Web sitesi

69.    USLU, T.- 1993 - Türkiye'de kıyı kumul ağaçlandırma politikası : çevre açısından durum - 14.Türkiye Jeomorfoloji Bilimsel ve Teknik Kurultayı, Bildiri özetleri: 9. Ankara 

70.    USLU, T. & BAL, Y. - 1993 - Coastal dune management of Seyhan delta - In : ÖZHAN, E. (ed.). Proceeding of the First International Conference on the Mediterranean Coastal Environment, MEDCOAST 93: Vol. 1: 199-216. Antalya.

71.    USLU, T.- 1997 - Türkiye'de kıyı kumul ağaçlandırma politikası : Çevre açısından durum - Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolu Gn. Md., Erozyon Kontrolu, Mera Islahı ve HavzaAmenajmanı Teknikleri Toplantısı, 23-27 Haziran 1997: 53-65. Isparta.  

72.    USLU, T. – 2008 – Kıyı kumullarını ağaçlandırmak - Haberanaliz İnternet Gazetesi,https://www.haberanaliz.net/detay.asp?hid=22038, 19.05.2008 

73.    ÜÇÜNCÜ, N. – 1970 – Türkiye sahillerinde kumul (eksibe) problemi – Türkiye Tabiatını Koruma Cemiyeti, Uluslararası Avrupa Tabiatını Koruma Yılı, 1970 Türkiye Konferansı Tebliği: 1-6.  

74.    ÜÇÜNCÜ, N. – 1970 – Türkiye sahillerinde kumul “Eksibe” problemi – Tabiat ve İnsan, 4 (4): 36-38, 43.

75.    ÜÇÜNCÜ, N. – 1971 – Türkiye sahillerinde kumul (eksibe) problemi – Uluslararası Avrupa Tabiatını Koruma Türkiye Konferansı 1970: 154-158.   

76.    ÜRGENÇ, S.,  BOYDAK, M. & ELER, Ü.– 1994 - Antalya - Belek Sahil Kumulunda (Pinus pinaster Ait.) Orijin Denemesi ve Sahilçamı ile Fıstıkçamı (Pinus pinea L.) nda Büyüme İlişkileri (Provenance Trail of Maritime Pine ( Pinus pinaster Ait.) at Antalya - Belek Coastal Dune Area and Growth Relation of Maritime Pine and Umbrella Pine ( Pinus pinea L.) - İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Seri A, Cilt 44, sayı 2: 1-15.

77.    YAKTI, S. – 2003 - Akyatan Kumul Plantasyonunun Toprak Oluşumuna Olası Etkilerinin Araştırılması - Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Adana.

78.    YEŞİLKAYA, Y. & NEYİŞÇİ, T. - 1990 - Batı Akdeniz bölgesindeki kumul ağaçlandırmalarının toprak verimliliği üzerine etkileri – Ormancılık Araş. Ens., 19.6201/1988-90 nolu proje.