KIYI KUMULLARINDA EKOLOJİK ARAŞTIRMALAR

Türkiye kıyı kumullarında bugüne kadar yapılmış 443yayın tespit ettik. Bu yayınlardan 119’u kumul flora, 83’ü kumul ağaçlandırma, 58’i kumul bitki sosyolojisi, 36’sı kumul jeolojisi ve 26’sı kumul yönetimi ilgili yayınlar. Ayrıca kumullar ile ilgili; toprak, koruma, erozyon, biyoçeşitlilik, ormancılık, tarım, biyotik faktörler, vejetasyon, kumulların önemi, kumul alan kullanımı ve kumul alan kullanım değişikliği, kıyı çizgisi, turizm, uzaktan algılama, coğrafya, kumul değişim, tehlikedeki türler, kumullarda kum taşınımı, paleocoğrafya, vejetasyon haritası, deniz kaplumbağaları, süksesyon, kumul alanlarının iklimi vb. ile ilgili yayınlar yapılmış.

Kıyı kumullarının ekolojisi ile ilgili 27yayının 11’itez, 6’sı çeşitli süreli yayınlarda, 4’ü çeşitli toplantılarda, 4’üproje ve 1’i rapor ve 1’i yayın  olarak yayınlanmış. Kıyı kumullarının ekolojisi ile ilgiliyayınlar arasında en 
eski yayınlar 1974yılında A. Büyükgüner ve T. Uslu tarafından yapılmış. Kıyı kumullarını ekolojisi konusundaki yayınlar 1974 ve 2019 yılları arasında yapılmış olup bu kounda en çok yayın yapanlar 9 yayın ile T. Uslu, 3 yayın ile J.-M. Géhu ve A. R. Çetik’tir. 1970-1979 arasında 5, 1980-1989 arasında 6, 1990-1999arasında 4, 2000-2009 arasında6 ve 2010-2019 arasında 6 yayın yapılmıştır.

Kıyı kumul ekolojisi ile ilgili yayınlarda 25 kişinin adı geçmekte.  Bunlar;Akyel, Ö., Büyükgüner, A., Carni, A., Costa, M., Çetik, A. R., Darıcı, C., Everest, A., Géhu, J.-M., Gümüşboğa, F., Hüseyinoğlu, R., İncedayı, N., Kahveci, N., Karaer, F. Karaömerlioğlu, D., Kavgacı, A., Kılıç, D. D., Kutbay, H. G., Makineci, E., Mohammed Abdalmoula, M., Özmen, H., Özturna, A. G., Pehlivan, S., Serteser, A., Şahin, A., Tolunay, D., Uslu, T. ve Uysal, İ.
Kıyı kumullarında ekolojik çalışmalar; bitki türleri veya bitki toplulukların ortam ile ilişkileri konusundadır.Ortam dediğimiz ise; kumulun toprağı, kumulun jeomorfolojisi (yeryüzü şekli), kumul alanınındaki makro ve mikro iklim, kumuldaki biyotik faktörler (İnsan ve hayvan etkisi) dir. İnsan ve hayvan faktörlerinden bazıları şunlar; kumullardaki askeri alanlar, çiğneme etkisi, çöp, hafriyat, kıyıtesisleri, kumulu kirletme, kum alımı, kumul tespit çalışmaları, madencilk, moloz dökümü, peyzaj çalışmaları, sanayi tesisleri, kumulda çaşitli sportif faaliyetler, kumulların tahsisi, tarım, turizm, ulaşım yolları, kumullarını aleyhine çıkarılan yasa ve yönetmelikler vb.
•    Ekolojik çalışmalar; kıyı kumul bitkiler söz konusu ise ammophyte  (kum seven), psammophyte  (kum bitkisi) ve psammohalophyt (Kum da seven tuzcul bitki) gibi bitki türleri ve bitki topluluklarının kumullarda gösterdiği değişimleri inceler.
•    Ekolojik çalışmalar; bitki türleri ve bitki topluluklarının,denizden uzaklıkları, denizden yükseklikleri, kumuldaki tuz oranı, kumulun kireç oranı, kumulun tane çapı büyüklüğü, kumuldaki organik madde ve azot miktarına göre  gösterdiği değişimleriinceler. 
•    Ekolojik çalışmalar; kıyı kumul habitatlarına (ortamlar) göre de bitki türleri ve bitki topluluklarının gösterdiği değişimleri inceler. Bu habitatlar; plaj (kumlu ve çakıllı plajlar, yüksek ve alçak plajlar), hareketli kumullar, embriyo kumullar, sabit kumullar, kumul çalılığı, çöküntü alanları, kumul çayırlığı vb. dir.
•    Ekolojik çalışmalar; genç ve yaşlı kumullardaki bitki türleri ve bitki topluluklarının gösterdiği değişimleri inceler.

1.    AKYEL, Ö. – 2019 – Yeşilırmak Deltasının (Çarşamba Ovası) kumul vejetasyonu: Ekolojisi ve çevresel değerlendirilmesi – Karabük Üniv. Sosyal Bil. Ens., Yüksek Lisans Tezi: 224 s.

2.    BÜYÜKGÜNER, A. – 1974 – Kumluova kumul ağaçlandırması ve toprak bitki ilişkileri – İstanbul Üniv., Orman Fak., Ekoloji ve Toprak Kürsüsü, Mezuniyet Tezi.   (Dan: Volkan ŞÖLEN)

3.    ÇETİK, R. – 1978 -  Sorgun ( Manavgat ), Kemer, Lara ( Antalya ) ve Kavaklı ( Finike) kumullarının fitososyolojik ve fitoekolojik yönden incelenmesi - TÜBİTAK, TBAG-257 nolu proje : 35 s.

4.    ÇETİK, R. – 1982 -  Sorgun  ( Manavgat ), Kemer, Lara  ( Antalya ) ve Kavaklı ( Finike) kumullarının fitososyolojik ve fitoekolojik yönden incelenmesi - Antalya.  ( Phytosociological and phytoecological studies of  Sorgun, Kemer, Lara and Kavaklı sand dunes – Antalya ) - Selçuk Univ., Fen Fak. Derg. B, 2 : 1-22.   

5.    ÇETİK, A. R. – 1982 – Sorgun (Manavgat), Kemer, Lara (Antalya) ve Kavaklı (Finike) kumullarının fitososyolojik ve fitoekolojik yönden incelenmesi. Antalya – Atatürk Üniv., Fen Fak. Derg., 1: 331-359.

6.    DARICI, C. & EVEREST, A. – 1992 – Göksu Deltası Özel Çevre Koruma Bölgesindeki bazı habitatların fitoekolojik açıdan incelenmesi – Tabiat ve İnsan Dergisi, 28 ( 2) : 27-31.

7.    EVEREST, A. – 1994 – Göksu Deltası Özel Çevre Koruma bölgesindeki bazı habitatların fitoekolojik yönden incelenmesi ve toprak organik maddesi dönüşümü – Çukurova Üniv., Fen Bilimleri Ens., Doktora tezi : 149 s. 

8.    GEHU, J.-M. & USLU, T. -1989- Données  sur  la  végétation    littorale de la Turquie  du Nord-Ouest - Phytocoenologia, 17(4):449-505. Berlin/ Stuttgart. 

9.    GEHU, J.-M., USLU, T. & COSTA, M. -1989- Apport à la connaissance phytosociologique du littoral sud de la Turquie méditerranéenne – Vegetazione e qualità dell’ambientencostiero nell Mediterraneo, 24-29 Ottobre 1989:36. Cagliari. 

10.    GEHU, J.-M., USLU, T. & COSTA, M.  -1992- Apport à la connaissance phytosociologique du littoral sud de la Turquie méditerranéenne (Contribution to the phytosociological knowledge of the southern shore of Mediterranean Turkey) - Colloques phytosociologiques,19:591-622. Stuttgart.

11.    GÜMÜŞBOĞA, F. – 2006 - Samandağ Kıyı Kumulunun Bitki Ekolojisi ve Çevresel Değerlendirme Yönünden Araştırılması - Mustafa Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. Antakya.

12.    İNCEDAYI, N. – 2015 – Kocasu çayı deltası ve yakın çevresinin ekolojik açıdan değerlendirilmesi – İstanbul Üniv., Sosyal Bil. Ens., Doktora tezi: 225 s. İstanbul.

13.    KAHVECİ, N. – 2012 - Küçük Menderes Deltası (İzmir)’nın Flora-Vejetasyonu ve Biyolojik Çeşitliliğin Ekolojik Yönetimi - E. Ü. Fen Bilimleri Ens., Yüksek Lisans tezi: 124s., İzmir.

14.    KARAER, F. – 2007 - Sarıkum Tabiatı Koruma ve Yaygınlaştırma Alanı Ekolojik Özellikleri - Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Uzmanlık Raporu, 8/2007, Samsun.

15.    KARAÖMERLİOĞLU, D. – 2007 – Göksu deltasındaki (Silifke) doğal ekosistemlerin bitki ekolojisi yönünden araştırılması – Ç. Ü. Fen Bil. Ens., Doktora Tezi: 292 s.

16.    KAVGACI, A. & CARNİ, A. – 2009 – İğneada (Kırklareli) kumul vejetasyonunda bitkilerin ekolojik gösterge değerleri üzerine bir araştırma – TÜBİTAK, TOVAG-3313 nolu proje: 64 s.

17.    KILIÇ, D. D, HÜSEYİNOĞLU, R. & KUTBAY, H. G. - 2014 - Kumul ve tuzcul alan v3ejetasyonunda bulunan bazı bitki türlerinin ekolojik özelliklerinin incelenmesi – 22. Ulusal Biyoloji Kongresi: 1508.

18.    MAKİNECİ, E., ŞAHİN, A. TOLUNAY, D. ÖZTURNA, A. G., PEHLİVAN, S., MOHAMMED ABDALMOULA, M. et al.– 2016 –İstanbul-Durusu (Terkos) kumul ağaçlandırmalarında ekolojik değerlendirmeler – YÖK destekli proje

19.    ÖZMEN, H. – 2008 – Çanakkale (Türkiye)’de önemli kumul ve tuzcul alanların florası ve ekolojisi – Çanakkale OMÜ Fen Bil. Ens.,Yüksek Lisans Tezi: 101 s.

20.    ÖZMEN, H. & UYSAL, İ. – 2012 – Çanakkale (Türkiye)’de önemli kumul ve tuzcul alanların florası ve ekolojisi – 21. Ulusal Biyoloji Kongresi: 669-670.

21.    SERTESER, A. & USLU, T. -1995- Seyhan deltası (Adana) kıyı kumullarında bitki örtüsü ile toprak ilişkisi [The relationship of vegetation and soil in the coastal dunes of the Seyhan delta (Adana)] - İlhan Akalan Toprak ve Çevre Sempozyumu,27-29 Eylül 1995.  II:256-265. Ankara. 

22.    USLU, T. - 1974 - Mersin ile Silifke arası kumul ve maki vejetasyonunun bitki ekolojisi ve sosyolojisi yönünden araştırılması - Ankara Üniv., Fen Fak., Doktora Tezi: 132 s. Ankara. 

23.    USLU, T. - 1977 - A plant ecological and sociological research on the dune and   maquis vegetation between Mersin and Silifke - Commun. Fac. Sci. Univ. Ank. 21 C2, suppl. 1: 60 pp. Ankara.

24.    USLU, T. - 1978 - Samsun ve Aydın dağları vejetasyonunun bitki ekolojisi ve sosyolojisi yönünden araştırılması - TÜBİTAK, TBAG - 209 nolu proje: 113 s. Ankara. 

25.    USLU, T. - 1981 - Aydın'ın batısında Küçük ve Büyük Menderes nehirleri arasında kalan bölge vejetasyonunun bitki ekolojisi ve sosyolojisi yönünden araştırılması - Ankara Üniv., Fen Fak.,Doçentlik tezi: 197 s. Ankara. 

26.    USLU, T. - 1985 - Aydın'ın batısında Küçük ve Büyük Menderes nehirleri arasında kalan bölge vejetasyonunun bitki ekolojisi ve sosyolojisi yönünden araştırılması - Gazi Üniv. yay. 71, Fen-Ed. Fak. yay. 8: 174 s. Ankara. 

27.    UYSAL, İ. – 2008 - Çanakkale’de (Türkiye) önemli kumul ve tuzcul alanların florası ve ekolojisi – Çanakkale Onsekiz Mart Üniv., Lisans Üstü Tez Projesi (Proje no. 2008/27)