KKTC KIYI KUMULLARI

KKTC toprak haritalarına göre Kuzey Kıbrıs’ta 18 kumul alanı bulunmakta. Bunlardan biri Güzelyurt ilçesinde olup KKTC’nin en büyük ve kumuludur. Bir diğeri Gazi Magosa ilçesindedir. Diğer 16 kıyı kumulu İskele ilçesinde yani Karpaz yarımadasındadır. Bu 16 kıyı kumulundan 5’sı Karpaz yarımadasının kuzeyinde yer alır. Diğer 11 kıyı kumulu ise yarımadanın güneyindedir. Kuzey Kıbrıs’ın 1, 3 ve 4. uzun kıyı kumulları Karpaz yarımadasındadır. Denizden içerilere en fazla giren yani en geniş kumul Güzelyurt’taki kumuldur.

KKTC’de akarsular büyük olmadığından kumulların beslenmesi de az olmakta ve Güzelyurt’taki kumul dışındakiler dar şeritler halindedir.

KKTC kıyı kumul yaşam ortamı (ekosistem) içinde mevcut 4 ortamda (habitat) bitki örtüsünü inceledik.

1.    Yüksek plajlardaki tek yıllık bitki örtüsü
2.    Yüksek plajlardaki çok yıllık bitki örtüsü
3.    Yeni oluşmaya başlayan kumul tepelerinin bitki örtüsü
4.    Kumul gerisinde ve kumuldaki çukur yerlerdeki bitki örtüsü

Bu ortamlarda 5 bitki topluluğu tespit ettik.

1.    Salsolo - Cakiletum aegyptiacae
(Dikenli çöven - Deniz teresi bitki topluluğu)

2.    Salsolo - Euphorbietum peplis
(Dikenli çöven - Bahçe sütleğeni bitki topluluğu)

3.    Elymo - Zygophylletum albi
(Yabani arpa - Yabani kimyon bitki topluluğu)
Dünyada sadece KKTC’de bulunan (endemik) bitki topluluğu

4.    Eryngio - Sporoboletum arenarii
(Çakır dikeni - Yatık ince çim bitki topluluğu)

5.    Eryngio - Elymetum farcti
(Çakır dikeni - Yabani arpa bitki topluluğu)

KKTC kıyı kumulların gerisinde Helianthemum stipulatum (Altın çiçeği) yaygın olarak bulunmakta. Kumul gerisinde kumla kaplı taşlı kısımlarda Sarcopoterium spinosum (Abdesbozan otu) ve Thymbra capitata (Karabaş kekik) sık görülür. Kumul çukurlarında ise biraz su seven ve kumulda da yaşayan Imperata cylindrica (Kırmızı uçlu saz), Holoschoenus romanus (Top saz), Phragmites communis (Kamış), Inula viscosa (Yapışkan anduz otu) ve Asparagus stipularis (Ayrelli) bitkilerine rastlarız.

1988 ve 1999 yıllarında KKKTC kıyı kumullarını tehdit eder gördüğümüz tehlikeler:

• Ağaçlandırma: Önceleri Acacia cyanophylla (Kıbrıs akasyası) ve Eucalyptus (Ökaliptus) gibi bitkiler dikilmiş. Özellikle Güzelyurt kumulunda geniş bir ağaçlandırma yapılmış.
• Kum ocakları ve kum alımı: Özellikle Güzelyurt’taki kıyı kumulunda çalışan kum ocaklarını gördük.
• Yapılaşma: Gazimagusa’da ise 1988 ve 1999’da hızlı bir yapılaşma gördük.
• Turizm ve buna bağlı çiğneme etkisi: Dipkarpaz kıyı kumulları ve doğası ile turizm potansiyeli büyük bir yer. Bu nedenle Dipkarpaz’daki 16 kıyı kumulunun doğası büyük bir tehlike altında.

KKTC bitki örtüsü ve kumulları konusunda çok yakın zamanlara kadar sadece yabancıların ilgisi varken son yıllarda Türkiye ve KKTC’de artan üniversite sayısına bağlı olarak tez çalışmaları da çoğalmıştır. Bu yoğun tez çalışmaları içinde KKTC bitki örtüsü ve kıyı kumulları ile de ilgilenme başlamıştır. Bu çerçevede Dipkarpaz yarımadasının kuzeyindeki 5 kıyı kumulunun bitki türleri çalışılıp 2010 yılında yüksek lisans tezi olarak sunulmuş. Bu çalışmada 274 kumul bitki türü tespit edilmiş. Şimdi de Dipkarpaz yarımadasındaki kıyı kumullarının bitki örtüsü bizim 1988 yılındaki çalışmamızdan sonra aynı kişi tarafından doktora tezi olarak çalışılmakta. Bu çalışma ile geçen 25 yıl içinde kumul bitki örtüsündeki değişimleri de görebileceğiz.