KKTC TUZLU TOPRAKLARI

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde tuzlu topraklar, sadece Gazi Magosa’nın kuzeyinde, sırasıyla Tuzla Mahallesi, Salamis ve Glapsides plajı civarındadır. Bu alanlardan en büyüğü Tuzla Mahallesi civarındaki tuzlu topraklardır. Tuzla mahallesi ile Doğu Akdeniz Üniversitesi arasında Kanlı dere ve Çakıllı dere bulunmakta. Bu tuzlu ve acı su ortamları ve buna bağlı olarak tuzcul ve acı su bitki örtüsü 1988 yılında Gazi Magosa şehri yakınlarına ve çöplüklerine kadar geliyordu. Fransız Prof. Dr. Jean-Marie Géhu ve İspanyol Prof. Dr. Manuel Costa ile tuzlu topraklarda 7 değişik bitki topluluğu tespit ettik. Bunlardan 7 ncisi bilim için yeni bitki topluluğu idi, dünyada ilk kez KKTC’de bu bitki topluluğu tespit edilmişti. Bu bitki topluluğu dünyada sadece KKTC’de bulunmaktaydı.
Bu tuzlu topraklarda iki tip tuz seven bitki toplulukları bulunmakta

Tek yıllık tuz seven bitki örtüsü

1. Halopeplis amplexicaulis (Tuzcul sütleğen) Bitki Topluluğu

Bu bitki topluluğunun bulunduğu topraklarda tuzdan başka birazda azot vardır. 

1. Suaeda vera - Salicornia patula (Sahil sodası- Çöğen) Bitki Topluluğu

Bu bitki topluluğu tuzlu çamurları sever.

Çok yıllık tuz seven bitki örtüsü

1. Arthrocnemum glaucum - Halocnemum strobilaceum (Deniz börülcesi-Çorak otu, Çuvarı) Bitki Topluluğu

Çalı kümeleri şeklinde görünüşü var. Deniz senenin uzun bir bölümünde bu topraklarda kalmaz. Denizin daha uzun kaldığı topraklarda Halocnemum yaygınlaşır. Yaz aylarında geçici olarak bu topraklar kurudur.

1. Arthrocnemum glaucum (Deniz börülcesi) Bitki Topluluğu

Yarı kurak iklimin tuzcul bitki örtülerindendir. Güney Kıbrıs Larnaka tuz gölleri çevresi, Türkiye’nin güneyi, Yunanistan, Tunus’ta da bulunmaktadır.

1. Arthrocnemum fruticosum (Deniz börülcesi) Bitki Topluluğu

Hafif tuzlu yerlerde bulunur. 

1. Polygonum equisetiformis - Suaeda vera (Domuz barsağı – Sahil sodası) Bitki Topluluğu

Genellikle çakıllarda ve taş bentler dibinde yetişen bir bitki topluluğudur.

1. Asparagus stipularis - Atriplex halimus (Kuşkonmaz - Karapazı) Bitki Topluluğu

Bazen yerleşim alanlarına kadar yaklaşır. Aynı zamanda ırmak ağızlarında, bir örtü gibi gelişebilir. Dünyada ilk kez ve sadece KKTC’de (endemik) tespit edilmiştir.

Bu bitki topluluklarına adını veren bitki türleri için bulduğumuz Türkçe adlar kesin değildir. Türkçe bitki adları yörelere göre farklılık göstermektedir. Bazı yörelerde ad verilmeyen bitkiler için bitki bilimcilerce çoğunlukla Latince bitki adının tercümesini tercih eder.

Bir tanesi endemik olan 7 bitki topluluğu Gazimağusa kuzeyinin tuzlu topraklarını biyolojik çeşitlilik açısından zenginleştirmektedir. Bu nedenle 1990 yılındaki Fransızca yayınımızda bu topraklardaki biyogenetik mirasın büyük bir ihtimamla korunmaları gerektiğini vurgulamıştık. KKTC’de özellikle Gazimağusa şehri hızla büyümekte ve nüfusun hızla artışı dikkate alınarak bize kalan bu mirasın emanet olarak kabul edilip gelecek nesillere de bırakılmasının önemine dikkat çekmiştik. 1998 yılında başka bir araştırma amacıyla gittiğimiz KKTC’de Fransızca yayınımızın Çevre Bakanlığındaki yetkililerce Türkçeye tercüme ettirildiğini görünce ümitlendik. Ancak Gazimağusa kuzeyi tuzlu topraklarının 2012 yılına kadar koruma altına alındığına dair hiçbir bilgiye rastlayamadık.

Google Earth uydu görüntülerine baktığımızda Türkiye’de Boğaziçi Üniversitesinin Kilyos kumullarına yaptığı katliamın küçük ölçekte benzerini Doğu Akdeniz Üniversitesinin bu topraklarda yaptığını görüyoruz.  Bu biyolojik miras üzerine üniversitenin Kongre Merkezi ve Beach Club yapıldığını görüyoruz. Cehaletin yok ettiği miraslara yanmanın yanında böyle bilim yuvası üniversitelerce biyolojik mirasların yok edilmesi ayrı bir acı vermekte. Böylesine önemli alanlara yapılacak tesisler için ayrı önem gösterilmeli ve en azından konunun uzmanlarına danışılmalı.

Daha önce çok büyük alan kaplayan bu tuzcul yaşam ortamı kıyıya yakın yapılan Gazimağusa - Karpas karayolu ile bölünmüş. Böylece denizin iç kısımlara etki etmesi bu yükseltilerek yapılan yol ile engellenerek tuzlu topraklar yaşam ortamı sadece kıyıya yakın şeride hapsedilmişti. Google Doğu Akdeniz Üniversitesinin dışında yapılan büyük tesislerin adını vermediği için diğer tesislerin adlarını burada yazamıyoruz.

Gazimağusa kuzeyindeki tuzlu topraklar, bitki örtüsü dışında sahip olduğu zengin bitki türü çeşitliliği ve çok çeşitli yerli, kış göçmeni, üreyen göçmen ve geçit kuş türlerine sahiptir. Bu topraklar biyolojik mirasın korunması dışında, ekoturizm ve KKTC’deki üniversitelerin eğitim alanları olarak ta önemlidir.