KUMULLAR VE ANTİK KENTLER

Kıyı kumulları, nehirlerin getirdiği toprak malzemesinin içindeki kumların denizlerde nehir ağzında birikmesi, ikinci safhada bu biriken kumların dalgalarla kıyıya atılması ve sonrasında kıyılardaki kumların rüzgârlarla içerilere taşınması ile oluşur.

Anadolu’da antik kentlerin birçoğunu kumullar gibi kıyılarda nehir ağızlarında görmekteyiz. Bu antik kentlerden bazıları;

Kurulduklarında deniz kıyısı ve nehir ağızlarına iken sonradan bu nehirlerin getirdiği toprak malzeme ile bugün kıyılardan oldukça uzaktır. Bunlar:

İzmir, Selçuk ilçesi, Ephesos antik kenti: Küçük Menderes nehrinin getirdiği toprak malzeme kıyıyı doldurmuş ve bugün antik şehrin tiyatrosu kıyıdan kuş uçuşu 5870 m ve kumuldan 5800 m içeridedir.
Aydın, Söke ilçesi, Miletus antik kenti: Büyük Menderes nehrinin getirdiği toprak malzeme kıyıyı doldurmuş ve bugün antik şehrin tiyatrosu kıyıdan kuş uçuşu 8100 m ve kumuldan 7800 m içeridedir.
Muğla, Köyceğiz ilçesi, Kaunos antik kenti: Dalyan nehrinin getirdiği toprak malzeme kıyıyı doldurmuş ve bugün antik şehrin tiyatrosu kıyıdan kuş uçuşu 3160 m ve kumuldan 3000 m içeridedir.
Antalya, Fethiye ilçesi, Letoon antik kenti: Eşen çayının getirdiği toprak malzeme kıyıyı doldurmuş ve bugün antik şehrin tiyatrosu kıyıdan kuş uçuşu 4480 m ve kumuldan 3880 m içeridedir.
Antalya, Demre ilçesi, Myra antik kenti: Demre çayının getirdiği toprak malzeme kıyıyı doldurmuş ve bugün antik şehrin tiyatrosu kıyıdan kuş uçuşu 3625 m ve kumuldan 3550 m içeridedir.

Bazı antik kentler ise kurulduklarında deniz kıyısında iken sonradan toprak malzemesinin az gelmesi, denizin biraz daha derin olması, kıyı akıntıları, kayalık arazide kurulması gibi nedenlerle hala kıyıya çok yakındır. Bunlar:

Aydın, Kuşadası ilçesi, Güzelçamlı, Panionium antik kenti: Antik şehrin tiyatrosu kıyıdan kuş uçuşu 750 m ve kumuldan 740 m içeridedir.
Antalya, Kaş ilçesi, Patara antik kenti: Eşen çayının getirdiği toprak malzeme kıyıyı doldurmuş ve bugün antik şehrin tiyatrosu kıyıdan kuş uçuşu 675 m ve kumuldan 370 m içeridedir.
Antalya, Demre ilçesi, Çayağzı, Andriake antik kenti: Kokarçay (Andriakos) getirdiği toprak malzeme kıyıyı doldurmuş ve şehrin deposu (Granarium) kıyıdan kuş uçuşu 860 m ve kumuldan 600 m içeridedir.
Antalya, Finike ilçesi, Phoinikousa antik kenti: Aykırıçay suyu ağzında kurulmuştur. Aykırıçay ve Akçay’ın getirdiği toprak malzeme kıyıyı doldurmuş ve Finike-Kumluca kumulu oluşmuş. Günümüzde antik kent hala deniz kıyısındadır.
Antalya, Manavgat ilçesi, Side antik kenti: Manavgat çayının getirdiği toprak malzeme kıyı kumulunu oluşturmuş. Şehrin tiyatrosu denize ve kıyıya 175 m içeridedir.
Mersin, Anamur ilçesi, Anemurium antik kenti: Dragos çayının getirdiği toprak malzeme kıyıyı doldurmuş ve şehrin tiyatrosu kıyıdan kuş uçuşu 145 m ve kumuldan 125 m içeridedir.
Mersin, Erdemli ilçesi, Korykos antik kenti: Şeytan deresinin getirdiği toprak malzeme kumulu oluşturmuş. Antik kent hala deniz kıyısındadır.
Hatay, Samandağ ilçesi, Seleucia ad Pieria (Seleukeia Pieria) antik kenti: Asi nehrinin getirdiği toprak malzeme kıyıyı doldurmuş ve şehrin Titus su kanalı kıyıdan kuş uçuşu 135 m ve kumuldan 85 m içerdedir.

Kumul oluşumunda ana kaynak nehirlerdir. Kumulların oluşumu yüzlerce hatta binlerce yıl içinde gerçekleşir. Zamanımızda büyük nehirlerimize bir veya daha fazla baraj yapıldığı ve bu süreç devam ettiği için artık denizlerimize toprak gelmesi oldukça azalmış ve kumulların oluşum süreci hemen hemen kesilmiştir.
Türkiye antik kentler zenginliği açısından dünyanın en önemli ülkesi olması yanında antik kentlerin kıyı kumulları içinde veya bitişinde, yakınında olması açısından da dünyanın önemli ülkelerinden birisidir. Yukarıda verdiğimiz liste tam bir liste değildir. Kıyı kumulları yakınındaki önemli antik kentlerden örnekler verilmiştir.
Türkiye; kıyı kumulları, antik kentleri ve kıyı kumulu-antik kent birlikteliğinin önemini kavrayamamıştır. Antik kentlerin birçoğunun içini şehirleştirmiş ve yazlık evlerle doldurmuştur. Kıyı kumullarını ise nasıl kullandığımızı yıllardır yazmaktayız. Türkiye’yi yönetenler antik kent-kıyı kumulu birlikteliğinin önemi konusunda biraz bilgi sahibi olsaydı Türkiye tarih-doğa turizminde dünyada örnek ülkelerden birisi olabilirdi. Umarız bu değerler tamamen yok olmadan bu değerlerimizin önemi konusunda bilgi sahibi ülke yöneticileri gelir ve bu değerlerimiz gelecek nesillerimize de aktarılabilir.