KUMULLARIMIZDA EMEĞİ OLAN BÜYÜK BİLİM ADAMI: J.-M. GEHU

Prof. Géhu, Eczacılık Fakültesi mezunu. Daha sonra botanik ve bitki sosyolojisi ile ilgilenmeye başlıyor. 1970 yılında Lille şehrindeki Bailleul kasabası dışında bir çiftliği satın alarak burasını “Uluslararası Bitki Sosyolojisi İstasyonu” yapıyor. Prof. Géhu merkeze daha çok yayın girmesi ve daha fazla araştırıcının çalışması için yaptığı anlaşmalardan sonra daha sonraki yıllarda merkezden uzaklaştırıldı.

Önce Lille ve daha sonra Paris Üniversitesi profesörü ve 1995 yılında emekli oldu. Ulusal ve uluslararası birçok uzmanlığı bulunmakta idi. Esas uzmanlığı Avrupa ve Akdeniz kıyı bitki örtüsü uzmanlığı idi. Birçok ulusal ve uluslararası başarıları, bilimsel işbirliği vardı. Kendisinin çıkardığı 4 önemli derginin yanında birçok ulusal ve uluslararası dergide editör idi.  2010 yılında 80. yaşı onuruna bir konferans düzenlendi.

1980 yılında istasyonunda 2 ay misafir olarak çalıştım. 1989 yılında verdiği burs ile 3,5 ay Merkezinde çalışma olanağı bulup yaptığımız arazi çalışmalarını değerlendirdik. Çıkardığı dergiler dışında pek çok kitabı hediye etti. Avrupa Konseyinden aldığı proje ile Akdeniz ülkelerinin kıyı bitki örtüsünü araştırırken yaptığı teklif ile 1987 yılında kuzeybatı Anadolu kıyılarını birlikte araştırdıktan sonra 1988 yılında bize katılan İspanyol Prof. Dr. Manuel Costa ile tüm Akdeniz kıyılarımızı ve KKTC kıyılarını araştırdık. Bu araştırmalarda kıyı kumul, kıyı acı su, kıyı tuzcul, kıyı kayalık, frigana,  kıyı maki gibi yaşam ortamlarının bitki örüsünü araştırdık.

Kendisinin Fransa’da Bailleul’da kurduğu Bitki Sosyolojisi Araştırma Merkezinin muazzam belge kapasitesi ve dünyanın pek çok ülkesinde önde gelen bitki sosyologları ile yaptığı araştırmaların verdiği olanak ile Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kıyı bitki örtüsünün aydınlatılması konusunda büyük katkıları olmuştur.

Bu araştırmalarda kuzey batı Anadolu’da 25, Akdeniz kıyılarında 27 noktada araştırma yaptık.  K.B. Anadolu’da kıyı kumullarında 17, kıyı tuzcul topraklarda 10 bitki topluluğu tanımladık ve bunların 13’ü bilim için yeni idi. Yani dünyada ilk kez Türkiye’de bulduğumuzu bilim âlemine duyurduk. Türkiye’nin Akdeniz kıyılarında 31 bitki topluluğu tanımladık ve bunların 13’si bilim için yeni idi. KKTC kıyılarında 27 bitki topluluğu tanımladık ve bunların 10’u bilim için yeni idi. K.B. Anadolu ile Akdeniz kıyılarında 1’er yeni alyans ve KKTC kıyılarında 3 yeni alyans tespit ettik. Bu çalışmalarda birçok kıyı bitki örtüsü ilk kez araştırıldı ve ilk kez bu bitki topluluklarının sistematiği verildi. K.B. Anadolu kıyılarında 9, Akdeniz kıyılarında 6 ve KKTC kıyılarında 4 alanın uluslararası önemde olduğu ve bu nedenle korunmaları gerektiği ilk kez açıklandı. Geosymphytosociology bilimine göre ülkemizde ilk kez ve şimdiye kadar tek olan K:B. Anadolu’daki kıyı geosigmetumları verildi.

Bu araştırmalar esnasında askeri birimlerce izin verilmediği için Meriç deltasını araştıramadık. Maalesef Türkiye’nin diğer kıyıları için Prof. Géhu ile bazı nedenlerle araştırmaları devam ettiremedik. Bu araştırma sonuçlarını Türkiye’de geniş bir kesime duyurmama rağmen başta Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bizden uzak durdu. Hatta Birleşmiş Milletler, Çevre Programı, Akdeniz Eylem Planı, Özel Çevre Koruma Alanları Bölgesel Eylem Merkezi Müdürü Fransız Alain Jeudy de Grissac 1990’da Ankara’da Türkiye’de korunması gerekli 15 alanı tanıtan belgesel film yapımı maliyetini karşılayacaklarını ve bununla ilgili sadece Çevre Bakanlığının resmi bir yazı ile kendilerine başvurmasının yeterli olacağını söylemesine rağmen Bakanlık bu yazıyı yazmayı reddetti. Bugün ise bu 16 alanın doğası ya kısmen veya tamamen yok edilmiş durumda.

İskoçya kumulları ile ilgili ortak bir yayınımız dâhil Prof. Géhu ile 16 ortak yayınımız oldu. Prof. Géhu’nun 2011 yılına kadar yaptığı yayınların listesi bulunmakta. Buna göre birçok ülkeye ait 579 yayını bulunmakta idi. Bu kadar yayını Türkiye’de bir bilim adamı değil bölüm veya birçok fakülte bile yapamamakta. Prof. Géhu’nun bilime katkılarını Türkiye’deki tüm üniversitelerdeki bitki sosyologlarının tamamı yapamamış durumda.

Şu anda Prof. Géhu’nun kurduğu merkeze 750 süreli yayın gelmekte, 40.000 bilimsel makale ve 10.000 kitap bulunmakta. Merkezde 53 kişi çalışmakta. Bitki sosyolojisi konusunda dünyanın en büyük bilgi merkezi durumundadır.

Türkiye’de üniversitelerde böyle bir merkezin kurulmasının imkânsızlığı karşısında bir çevre vakfı bünyesinde 1995-1996 yıllarında “Bitki Sosyolojisi Araştırma Merkezi” kurdum. Bu merkez kanalı ile 1996 yılında “1. Ulusal Bitki Sosyolojisi Kongresi” düzenledik. Ancak vakıf ile olan sorunlardan dolayı 1. Ulusal Bitki Sosyolojisi Kongre bildirileri kitabı, Türk Bitki Sosyolojisi Dergisi, Uluslararası Bitki Sosyolojisi Kongresi, Bitki Sosyolojisi Dokümantasyon Merkezi gibi projeleri gerçekleştiremeden yollarımızı ayırdık.

Prof. Géhu Alman Prof. Dr. Reinhold Tüxen’in öğrencisi olduğunu söyler ve bundan gurur duyardı. Odasında da Tüxen’in bir büstü bulunmaktaydı. Ben de Prof. Géhu’nun öğrencisi olduğumu hep söylemiş ve bundan gurur duymuşumdur. Türkiye, kıyılarının doğasını koruma konusunda samimi olsa idi Prof. Géhu’dan çok yararlanabilirdi ama bu fırsatı kaçırdı.