TERKOS KIYI KUMULU

Terkos kıyı kumulu, İstanbul ili, Çatalca ilçesi, Boyalık ve Karacaköy Bucağı sınırları içinde kalmaktadır. Durusu Beldesi ile Ormanlı Köyleri arasında Karadeniz kıyısında bulunmaktadır. Durusu (Terkos) Gölü ile Karadeniz arasında yer alan alanda geniş kıyı kumulları oluşmuştur.

Terkos Gölü, İstanbul’un Avrupa yakası şehir suyu için en büyük kaynaktır. Terkos Gölü ile Karadeniz arasında yer alan kıyı kumullarının rüzgâr erozyonu ile büyümesinin Terkos Gölünü küçültme tehlikesi yaratması nedeniyle ilk olarak 1885-1887 yılları arasında bir Fransız firmasına verilen ağaçlandırma işi sonucunda, bu firma çok küçük bir alanda Sahil çamı (Pinus pinaster) ağaçlandırması yapmıştır. Terkos Gölü ile Karadeniz arasındaki kıyı kumullarında büyük ağaçlandırmalar (2002 ha) ise 1961-1987 yılları arasında yapılmıştır. Bu ağaçlandırmanın 1808 hektarı Sahil çamı (Pinus maritima) ve 294 hektarı ise Fıstık çamı (Pinus pinea) ile yapılmıştır. Ayrıca bu ağaçlandırma projesi esnasında Kum yulafı (Ammophila arenaria) ile otlandırma çalışmaları da yapılmıştır.

1987 yılında biten ağaçlandırma çalışmalarının Terkos Gölünün dolmasının önlenmesi konusunda ne kadar başarılı olduğu konusunda yapılmış çalışma bulunmamaktadır. Terkos kumuluna, en önemlisi 13 Temmuz 1987’de Fransız kıyı bitki örtüsü uzmanı Prof. Dr. Jean-Marie Géhu ile yaptığımız gezi dâhil çeşitli geziler yaptık. Bu gezilerde Karadeniz kıyılarında dar bir şeritte kalan kıyı kumul bitki örtüsü dışında göl ile Karadeniz arasında kalan tüm kıyı kumul yaşam ortamının yok edildiğini gözlemledik. Bu büyük tahribatı Topraksu’nun 1972 yılında basılan “İstanbul ili toprak kaynağı envanter raporu” ndaki harita ile bugünkü Google Earth görüntüsünü karşılaştıran herkes görebilir. Bu karşılaştırma bize bir büyük kıyı kumulunun Türk ormancıları tarafından nasıl yok edildiğini de göstermektedir. Tahrip edilen bu kumulda daha önce yapılmış bir araştırma olmadığından bu kumulda daha önce mevcut olan biyolojik çeşitliliği bilemiyoruz ve hiçbir zaman da bilemeyeceğiz.

Google Earth’den yaptığımız ölçülere göre Karadeniz kıyısında Karaburun’un batısından kuzey batıya doğru önce Terkos Barajı kuzeyinde uzunluğu 3610 m ve genişliği 290 m’ye kadar çıkan kıyı kumulu ile bunun daha kuzey batıya doğru devamında uzunluğu 3210 m ve genişliği 8 m’ ye kadar çıkan kıyı kumulları bulunmaktadır.

Bu kıyı kumullarında;

1.     Cakilo euxinae – Salsoletum ruthenicae
2.     Otantho – Leymetum sabulosi
3.     Eriantho ravennae – Schoenetum nigricantis

bitki topluluklarını (bitki birlikleri) tespit ettik. Bu bitki topluluklarından Otantho – Leymetum sabulosi Türkiye’ye özgü yani dünyada sadece Türkiye’de bulunan bir bitki topluluğudur.

Büyük çapta ağaçlandırmanın dışında Terkos kıyılarında denizden teknelerle kaçak kum çekilmesi de bu kumulu tehdit eden ikinci büyük etken olmuştur. Çünkü kumul oluşumu, derelerle denize gelen kumun dalgalarla kıyıya atılması ve kıyıdaki bu kumun da içerlere rüzgarla taşınması şeklinde olmaktadır. Denizden kaçak kum çekilmesi, kumul oluşum sürecini kesmek anlamına gelmektedir.

Terkos kıyı kumulu İstanbul boğazı ile Bulgaristan sınırı arasında kalan kıyı kumulları silsilesinin önemli bir halkasıdır. Buradaki büyük kumulun tahribinden sonra kıyıda kalan son kumulların korunmasının büyük önemi vardır.