TÜRKİYE KIYI ŞEKİLLERİ

Kıyı şekillerine etki eden güçler: dalga ve akıntılar olup depolanma veya erozyon ile oluşurlar.

1. Açık deniz barı (Offshore bar): Batık veya kısmen batık denizaltı yüksekliği. Örnek: Büyük Menderes deltası.
2. Akarsu deltası (River delta): Bir akarsuyun durgun bir suya ulaştığı yerde sürüklediği toprak malzemesini bulunduğu yere çökertmesiyle ileri doğru büyümüş düzlük yer. Örnek: Ceyhan ve Seyhan deltaları.
3. Alüvyon ova (Alluvial plain):Yaylalardan ya da enkaz birikintilerinden, yaylalardan akan nehirler tarafından uzun bir süre boyunca oluşturulan büyük bir yassı arazi biçimdir. Örnek: Büyük ve Küçük Menderes, Seyhan ve Ceyhan ırmaklarının oluşturdukları alüvyon ovalardır.
4. Bank, Sahanlık (Bench) :Sarp kayalar arasında raf gibi düzlük.
5. Bariyer ada (Barrier island): Anakaradan kıyıya paralel olan kum, düz ve pütürlü alanlarda genellikle birkaç adadan meydana gelen zincirden oluşur. Birikme sonucu oluşur. Örnek: Büyük Menderes Deltası.
6. Burun (Headlands, cape): Üç tarafı su ile çevrili burun. Erozyon sonucu oluşur. Örnek: Sinop, İnceburun. Mersin, İncekum burnu.
7. Cep plajı (Pocket beach): Genellikle iki burun arasında yer alan küçük plajlara denir. Doğal veya yapay olabilir. Örnek: Antalya Kaputaş plajı
8. Çakıllı kumsal (Shingle beach): Çakıllı Plajlar genellikle diktir, çünkü dalgalar plajın kaba, gözenekli yüzeyinden kolayca akar, geri yıkama erozyonunun etkisini azaltır. Birikme sonucu oluşur. Örnek: Antalya Konyaaltı plajı. Asi deltası.
9. Çamurlu düzlük, gelgit düzlüğü (Mudflats): Çökellerin gelgitler veya nehirler tarafından biriktirildiği gelgitler arası alanlarda oluşan kıyı sulak alanlarıdır. Örnek: İzmir, Gediz deltası
10. Dalga hakim delta (Wave-dominated delta):Dalga güdümlü tortu taşınması deltanın şeklini kontrol eder ve nehir ağzından çıkan tortuların çoğu sahil şeridi boyunca saptırılır. Örnek Kızılırmak deltası
11. Dalga kesim çentikleri, abrazyon platformu (Wave-cut notches): Dik bir uçurumun tabanındaki yüksek gelgit seviyesinden alçak gelgit seviyesinin altına uzanan, hafifçe eğimli kaya çıkıntısı. Erozyon sonucu oluşur. Örnek: İskenderun körfezi kıyıları.
12. Dalga kesim platformu (Wave-cut platform): Kayalık kıyı şeridinin tabanında, dalga kesimi olarak adlandırılan yüzeyler. Erozyon sonucu oluşur. Örnek: Antalya, Alanya’nın doğusunda İncekum yakınları.
13. Delta(Delta):Bir ırmağın çatallanarak denize döküldüğü yerdir. Birikme sonucu oluşur. Örnek: Yeşilırmak, Kızılırmak, Sakarya, Çukurova, Göksu deltaları.
14. Delta ovası (Delta plain): Akarsuların taşıdıkları malzemeleri, deniz içerisinde biriktirmesi sonucu üçgene benzeyen düzlükler. Örnek: Bafra, Çarşamba Çukurova delta ovaları, Büyük Menderes delta ovası.
15. Deniz Çentiği (Marine notch): Çentikler neredeyse sadece kireçtaşlarından gelişir. Örnek: Türkiye-Suriye sınırı.
16. Deniz kemeri, doğal köprü (Sea arch): Deniz süreçleri tarafından bir uçurumun yüzeyinden aşınmış doğal bir açıklıktır. Bazı kemerler, dalga cephelerinin burun tarafına odaklanmasına neden olan dalga kırılması ile oluşturulan dalgalanma kanallarından gelişmiştir. Erozyon sonucu oluşur. Örnek: Köyceğiz.
17. Deniz kulağı, Kıyı set gölü, Lagün (Lagoon): Sığ bir yapay havuz veya gölet. Birikme sonucu oluşur. Örnek: Büyük ve Küçük Çekmece lagünleri. Seyhan, Ceyhan ve Gediz deltalarında. Muğla Dalyan ve Ölüdeniz lagünü.
18. Deniz kütüğü, Küçük kayalık ada (Stump): Kıyı erozyonu ile oluşur. Örnek: Kaş kıyıları.
19. Deniz mağarası (Sea cave): Yeryüzünde veya bir tepenin veya uçurumun kenarında doğal bir boşluk veya bir dizi boşluk. Erozyon sonucu oluşur. Örnek: Antalya Kaputaş
20. Deniz taraçası (Marine terrace): Genellikle nehir, göl veya denizi sınırlayan dik bir cepheye sahip düz, genellikle dar bir düzlük. Örnek: Sinop yarımadası, Trabzon; Samandağ yakını.
21. Deniz yığını, baca (Sea stack): Dalganın oluşturduğu kıyıya yakın denizde dik ve genellikle dikey bir sütun veya kaya sütunlarından oluşan jeolojik bir arazi şeklidir. Erozyon sonucu oluşur. Örnek: Ölüdeniz sahili.
22. Depresyon, Çöküntü alanı (Depression): Çökme sonucu oluşan ve en az iki kenarında yüksek alanların bulunduğu çukur alan. Kumul çöküntü alanları için örnek: Seyhan deltası ve Göksu deltası kumullarında.
23. Eski kumul (Palaeodune):Jeolojik anlamdaeski bir kumul. Örnek: Kızılırmak deltası
24. Haliç (Estuary): Gelgit olayının belirgin olduğu yerlerde bu olaydan doğan akıntıların etki yaptığı kıyılarda ırmak ağızlarının huni biçiminde genişlemiş durumu. Örnek: İstanbul Haliç.
25. İlerleyen kıyı düzlüğü (Strand plain): Sığ alçak, ıslak arazi ile ayrılmış iyi tanımlanmış paralel veya yarı paralel kum sırtları sergileyen bir yüzeye sahip bir kıyı boyunca geniş bir kum kuşağıdır. Silifke Göksu delta.
26. Kaya platformu (Rock platform): Dalgalar, rüzgar ve yağmurun kayayı oymasıyla oluşur. Örnek: Muğla Kelebekler Vadisi.
27. Kıvrımlı kıyı (Convoluted coastline): Örnek: Ege kıyıları
28. Kıyı kayalık (Rocky coast):Erozyon sonucu oluşur.Örnek: Bodrum güneyi. Muğla Yanıklar.
29. Kıyı oku, kıyı kordonu (Sand spit): Girintili çıkıntılı kıyılarda, enkaz göçü ve kıyı akıntıları ile taşınan malzeme, koy ve körfezlerin açıklarında birikerek zamanla su yüzüne çıkarlar. Bu şekilde koyların önünde bir ok biçiminde yer alırlar. Birikme sonucu oluşur. Örnek: Muğla Ölüdeniz. Muğla Dalyan.
30. Kıyı ovası (Coastal plain): Deniz ile gerideki dağlar arasında uzanan, buralardan koparılarak taşınmış taş parçacıklarından doğmuş ova. Örnek: Bafra, Çarşamba, Çukurova kıyı ovaları.
31. Kıyı taraçası, Kıyı sekisi (Coastal terrace): Yığılmalar ya da dalga aşındırmasıyla oluşan kıyı düzlüklerinin, taban düzeyinin alçalması ya da karanın yükselmesiyle bugünkü deniz yüzünün üstünde kalan kesimi.Örnek: Kızılırmak deltası güney kenarları.
32. Koy (Cove): Koylar genellikle dar, sınırlı girişlere sahiptir, genellikle yuvarlak veya ovaldir ve genellikle daha büyük bir koyda bulunur. Bir kıyıdaki küçük, dar, korunaklı koylar, dereler veya girintiler genellikle koylar olarak kabul edilir. Örnek Antalya Adrasan ve Yağlıca. Muğla Kabak, Kargıcak ve Bencik. İzmir Delikli
33. Körfez (Bay): Deniz veya başka bir su kütlesinin girişi genellikle körfezden daha küçüktür. Erozyon sonucu oluşur. Örnek: Antalya Adrasan ve Sazak, Çanakkale Suvla, Muğla Akvaryum, Bencik, Bozukkale, Büyükçatı, Gökgemile ve Poruklu, Kastamonu Gideros
34. Kum sırtı, kum tepeciği (Sand ridge): Kıyıdan belli bir mesafede oluşan herhangi bir düşük kum sırtı ve uzun bir kıyı çubuğu. Örnek: Kızılırmak deltası
35. Kumluplaj (Sand beach): Plaj kumları genellikle çeşitli kaynaklardan gelen mineral tane karışımlarından oluşur, ancak tek bir mineral türünden (örneğin kuvars, karbonat) oluşan kumlar da meydana gelir. Birikme sonucu oluşur. Örnek: Asi deltası.
36. Kumul (Coastal dune): Rüzgâr tarafından uçurularak bir yerde yığılan ve toplanan kum yükseltileridir. Kumul oluşumu için, ortamda kumun bulunması ve çevrede kapalı bir bitki örtüsünün olması gerekir.Birikme sonucu oluşur. Örnek: Kızılırmak deltası kumulları.
37. Kumul patlaması (Blowout dune): Çökeltilerin rüzgarla giderilmesinden kaynaklanan bir kumul ekosistemindeki kumlu çöküntülerdir. Örnek: Kalkan-Ovagelemiş
38. Plaj(Beach):Gelgit veya dalgalarca yıkanan kıyı boyunca uzanan kum veya çakıl taşlı kısım. Birikme sonucu oluşur. Örnek Antalya Lara ve Konyaaltı plajları.
39. Plaj bariyeri (Barrier beach): Deniz yüzeyinin biraz üzerinde yükselen ve bir lagün ile ayrıldığı kıyıya kabaca paralel uzanan bir kum sırtı. Birikme sonucu oluşur. Örnek: Silifke, Göksu delta.
40. Plaj sırtı (Beach ridge): Dalga hareketi ile plaj boyunca oluşan kum ve çakıldan oluşmuş sırtlar. Örnek: Küçük Menderes deltası kumulları
41. Saplı ada (Tombolo): Bir adayı ana karaya veya başka bir adaya bağlayan bir kum veya çakıl bağlantı. Birikme sonucu oluşur. Örnek Kapıdağ ve Sinop yarımadaları.
42. Uçurum, yalıyar, yar(Sea cliff): Dikey bir kaya maruziyetidir. Erozyon sonucu oluşur.Örnek: Doğu ve Batı Karadeniz ve Antalya’da yaygın görülür.
43. Yalıtaşı (Beachrock):Kıyı bölgesinin gelgit arası kesiminde kum ve çakıl boyutlu sedimanların karbonat çimento (kalsit veya aragonit) ile bağlanarak taşlaşması sonucu oluşmuş sedimanter yapıdır. Örnek: Muğla-Mersin arası kıyılarda
44. Yarımada (Peninsula): Üç tarafı su ile çevrili bir tarafı karaya bağlı kara parçası. Örnek: Sinop yarımadası.