ÇİFTÇİ SEN: Üzümde alinterimizin karsiligini istiyoruz

Mevsimlerin akışını olumsuz etkileyen iklim krizi, bitkilerde daha önce görülmeyen hastalıkları ortayaçıkarmasının yanında bu yıl da üzüm hasadının erken başlamasının nedeni oldu. Madencilik ve JES gibi enerji yatırımlarıyla toprağın, suların, havanın kirletilmesi ve tarımsal üretimde kullanılan kimyasallar, bazı bölgelerde üzümde kalite ve rekolte sorunu yaratmaktadır. Daha zor üreterek, daha çok masraf yaparak ürün elde etmeye çalışan üreticiler, ürünlerini değerinde satamıyorlar.

2022-2023 yılı üretim sezonunda üzüm üreticileri, iklim değişikliği etkisiyle fazlalaşan üzüm asmalarındaki hastalıklara karşı, aşırı sıcakta nasıl bir etki yaratacağını bilmeden geçmiş yıllara göre çok daha fazla kimyasal kullandı. Şaraplık ve sofralık üzüm bağlarında ayrım olmadan yüzde 70-80’i bulan ciddi ürün kayıpları yaşandı. Üzümde rekolte ve kalite kaybı şarap üreten fabrikalara üzüm bulamama sorunu çıkarttı.

Bir başka sorunu da AKP iktidarının kendisi yarattı; şarap üreten küçük işletmelere ve butik şarapçılık yapanlara yeni vergiler, parasal teminatlar vb. gibi büyük maddi yükümlülükler getirerek, üretimi bıraktırmaya, pazarın dışına atmaya çalıştı. Şarap üretimi tekelleştiği ölçüde şaraplık üzüm üreten üreticiler (tıpkı tütünde, domateste vb. olduğu gibi) sözleşmeli üretim yapmak zorunda kalacaklar, ailelerinin ve kendilerinin emeklerini, üretim araçlarını büyük şarap şirketlerinin hizmetine sunacaklar, şirketlerin belirlediği fiyatlara mahkum olacaklardır. Üreticilerin kendi üzümlerini işleyip satmaları da yasaklanmıştır. yapanlar ise cezai yaptırımlarla karşılaşmaktadır. Üzümü kurutma olanakları çok kısıtlı olan üreticiler, alım fiyatlarının belirlenmesi de dahil, tamamen şarap fabrikalarının insafına kalmış olacaklardır. Tekeli özelleştirerek, alkol ve alkollü içki üretim fabrikalarını yok pahasına satarak alkol ve şarap üretimi için üzüm alım fiyatının belirlenmesinde devre dışı olan devlet; büyük şarap fabrikalarının ticari çıkarlarını korumada şaraba ve alkollü içkiye yüksek vergiler koyarak tüketicilerden dolaylı vergi gelirleri elde etmede devrededir.

Bu yıl da gerek şaraplık üzümde gerekse de sofralık üzümde rekolte düşüklüğü yaşanmaktadır. ÇİFTÇİ-SEN olarak kuru üzüm için geçen yıl yaptığımız açıklamada; maliyeti 52,50 TL. olan kuru üzümün referans taban fiyatın en az 82,00 TL olması gerekir, demiştik. TARİŞ  7 numara (en düşük kalite) kuru üzüm alım fiyatını 45 TL açıklamış TMO’da benzeri fiyatlardan alım yapmıştı. Ancak çok kısa sürede kuru üzüm alım fiyatları sürekli artmış, Mayıs-Haziran aylarında tüccarların alım fiyatları 100-110 TL’ye kadarçıkmıştı. TMO’nun, TARİŞ’in ve ihracat şirketlerinin depolarında satış yapabilecekleri kuru üzüm kalmamış durumdadır. TARİŞ yöneticilerinin açıklamasına göre yurtdışı alıcıların stoğunda da kuru üzüm kalmamıştır.

Geçen yıl yeterli ürün bulamayan alkol ve şarap fabrikaları, bu yıl da yeterli rekolte ve kalitenin olmaması nedeniyle erken üzüm alımlarına başlatmış durumdadır.

2024 yılı kuru üzüm ortalama kg maliyeti de bölge bölge değişmesine rağmen ortalama 98 TL civarındadır. Üzüm üreticilerinin insanca yaşayabilmesi ve üretimlerini devam ettirebilmeleri için en azından (tesis masrafları amortisman payı ve çıplak arazi değerinin faizi hesaba katılmadan oluşan) kuru üzüm maliyeti olan 98 TL nin üzerine %25 kar payı+%40 insanca yaşam payı (asgari yıllık enflasyon oranının çok altında bir hesaplamayla) eklenerek fiyat belirlenmelidir. Bu hesaplamaya göre referans taban fiyatının en az 162  TL olması gerekmektedir.  Ayrıca TMO geçen yıllarda olduğu gibi üreticinin sırtından para kazanmaya çalışmak yerine piyasada fiyatlar yükseldiğinde üreticilere fark ödemesi yapmalıdır.

ÇİFTÇİ-SEN olarak diyoruz ki;

• Gerek Uluslararası sözleşmelerden gerekse de Anayasa’dan gücünü alan çiftçilerin sendikal örgütlenmesi fiyat belirlemelerinde sürece dahil edilmelidir. 
• Kuru üzüm fiyatlarında maliyet, kar payı ve insanca yaşam payı gözetilerek sendikamızın referans fiyatları üzerinden TARİŞ tarafından destekleme alımı yapılmalı, hükümet bu konuda destek vermelidir. TMO piyasayı şirketler lehine düzenlemekten vazgeçmelidir.
• TARİŞ, üretimden pazarlamaya kadar olan zincirin her halkasında, yönetim organlarında, üreticilerin söz ve karar sahibi olacağı şekilde yeniden yapılandırılmalı, kuru üzüm alımında devreye sokulmalıdır.
• İklim krizinden aşırı etkilenen bölgeler “Afet Bölgesi” ilan edilmeli, üreticilere devlet tarafından telafi edici ödemeler yapılmalıdır.
• Şaraplık üzüm üreten üreticilerin üzümlerini işleyip satabilecekleri yasal düzenlemeler yapılmalı ve ürünlerini işleyerek satmaları konusunda teşvikler verilmelidir.
• İklimi ve üretimi olumsuz etkileyen enerji ve madencilik faaliyetlerine tarımsal alanlarda izin verilmemeli, faaliyette olanlar da kapatılmalıdır.
• Tarım Sigortaları Yasası yeniden düzenlenmelidir.

Kamu agroekolojik üretime yönelen üreticilere teşvikler vermelidir.